علوم و مهندسی محیط زیست

حفاظت از محیط زیست و تحقق توسعه پایدار در سطوح محلی ، منطقه ای و جهانی برای بهبود شرایط و تعالی انسان یک هدف اساسی است. برای نیل به این هدف ، افزایش علوم و دانش محیط زیست با تدوین و ارائه دوره های آموزشی جامع و کارآمد ضروری است . دوره کارشناسی علوم و مهندسی محیط زیست در برگیرنده دروس نظری ، آزمایشگاهی و میدانی در زمینه های مختلف وابسته به رشته است.
رشد جمعیت ، گسترش شهرنشینی ، توسعه اقتصادی و صنعتی و افزایش مصرف منابع در دهه های اخیر موجب بروز مشکلات متعدد محیط زیستی در جهان شده است. کاهش تنوع زیستی ، تخریب جنگل ها و پوشش گیاهی ، فرسایش خاک ، افزایش آلودگی آب ، خاک و هوا ، افزایش گازهای گلخانه ای و تغییر اقلیم از مهمترین چالش های زیست محیطی در کشورهای مختلف از جمله ایران است. لذا راهبرد حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار یک هدف اساسی برای بهبود و حفظ شاخص های زندگی بشر است. استفاده از علوم و فناوری های مختلف در زمینه ارزیابی و مدیریت پایدار منابع تجدید پذیر و غیر قابل تجدید می تواند به کاهش و یا حل مشکلات زیست محیطی کمک نماید. در این ارتباط علوم محیط زیست به عنوان یک رشته بین رشته ای نقش و جایگاه اصلی در شناخت مسائل محیط زیست ، برنامه ریزی و اجرای اقدامات برای کاهش آن دارند.
در سال 1347 سازمان شکاربانی و نظارت بر صید برای تربیت دانشجویان کشاورزی با گرایش محیط زیست، تفاهم نامه ای را را با دانشکده کشاورزی تبریز منعقد نمود. از بین 100 نفر دانشجوی کشاورزی، 17 نفر از آنان با گرایش محیط زیست در سال 1351 فارغ التحصیل شده و نیمی از آنان جذب سازمان گردیدند. در بهمن ماه سال 1350 و به دنبال انحلال وزارت منابع طبیعی به موجب تصویب قانون “تجدید تشکیلات و تعیین وظایف سازمان های وزارت کشاورزی و منابع طبیعی”، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به سازمان “حفاظت محیط زیست” تغییر نام داد که علاوه بر وظیفه حفاظت از محیط زیست طبیعی، وظیفه حفاظت از محیط زیست انسانی نیز به این سازمان محول گردید.با تاسیس سازمان حفاظت محیط زیست، برای اولین بار اداره ای نیز تحت عنوان “اداره آموزش محیط زیست” در ساختار تشکیلاتی این سازمان ایجاد شد و به دنبال آن در سال 1351 نخستین نهاد آموزشی تخصصی محیط زیست با نام “آموزشگاه عالی حفاظت محیط زیست” ، توسط سازمان مذکور در کرج ایجاد و فعالیت های آن آغاز گردید.

 

هدف:

هدف از رشته علوم و مهندسی محیط زیست تربیت کارشناسانی است که شناخت و آگاهی کلی نسبت به فرایندها و ارتباطات در اکوسیستم های طبیعی و محیط های انسان ساز کسب نمایند و بتوانند در برنامه های حفاظت از محیط زیست مشارکت نمایند. در این دوره ، علوم و دانش پایه در زمینه مسائل محیط زیست ، مدیریت و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی ، حفاظت از تنوع زیستی ، آلودگی های محیط زیست ، ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست و آمایش سرزمین کسب می کنند.

بازه:

• رشد و پرورش قدرت مفاهیم و مبانی اساسی محیط زیست به روش علمی و نظام مند
• تعیین و کاربرد روش های مناسب برای حل مشکلات محیط زیست در مراکز خدمت
• تهیه ، اجرا و نظارت بر انجام طرح های اجرایی و پژوهشی کاربردی محیط زیست

 

توانایی:

• توانایی در دروس ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست شناسی و آمار
• داشتن ذهن فعال و توان تجزیه و تحلیل
• دارای روحیه ای فعال و پویا
• دوستدار طبیعت

ویژگی های شخصیتی:

• پژوهشگر
• علمی
• متفکر و تحلیل گر
• واقع گرا / عمل گرا
• جزئی نگر

گرایش:

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد :

• مدیریت و حفاظت تنوع زیستی
• ارزیابی و آمایش سرزمین
• آلودگی های محیط زیست

در مقطع دکتری رشته علوم و مهندسی محیط زیست بدون گرایش ارائه می گردد.

 

دانشگاه های ارائه دهنده این رشته در ایران:

• دانشگاه تهران (محل تحصیل پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج)
• دانشگاه شیراز
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه فردوسی مشهد
• دانشگاه یزد
• دانشگاه شهرکرد
• دانشگاه صنعتی خاتم الانبیا- بهبهان
• دانشگاه حکیم سبزواری – سبزوار
• دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
• دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
• دانشگاه سمنان (محل تحصیل دانشکده منابع طبیعی مهدی شهر)
• موسسه غیر انتفاعی ساعی گرگان

دروس پایه:

ریاضیات عمومی  – شیمی عمومی – ژئومرفولوژی – آمار  – ریخت شناسی و رده بندی گیاهان – بوم شناسی عمومی – ژنتیک عمومی – هوا و اقلیم شناسی – خاکشناسی عمومی – هیدرولوژی عمومی – جانور شناسی

دروس تخصصی :

اقتصاد منابع طبیعی – مبانی علوم محیط زیست – مشارکت مردمی و محیط زیست – نقشه برداری منابع زمین – حفاظت آب و خاک – درختان و درختچه های ایران – گیاه شناسی میدانی – مبانی سنجش از دور – سامانه اطلاعات جغرافیایی – بوم شناسی حیات وحش – زیست شناسی حیات وحش – مدیریت حیات وحش – مناطق حفاظت شده – مدیریت و طرح ریزی مناطق حفاظت شده – طراحی زون های مناطق حفاظت شده – زیست شناسی حفاظت – بوم شناسی دریا – بوم شناسی تالاب ها و رودخانه ها – ارزیابی توان سرزمین – مبانی ارزیابی اثرات توسعه – بهداشت ، ایمنی و محیط زیست – مهارت های میدانی – کارورزی 1و2 – شیمی محیط زیست – بوم شناسی سیمای سرزمین – تغییر اقلیم – بوم شناسی تکاملی و رفتار – اکوتوریسم – شناخت منابع طبیعی – کارتوگرافی – آلودگی آب و خاک – آلودگی هوا – مدیریت پسماند – حقوق و سیاست گذاری محیط زیست – محیط زیست و کشاورزی پایدار – بهسازی محیط زیست – بوم شناسی جنگل – محیط زیست و رسانه – حمل و نقل و محیط زیست -محیط زیست شهری – بیماری های حیات وحش – مدیریت باغ وحش – دوزیستان و خزندگان ایران – طرح آزمایش های منابع طبیعی – پرنده شناسی و …

بازارکار رشته مهندسی محیط زیست:

مراکز محل فعالیت غیر مستقل :

• سازمان حفاظت محیط زیست
• ادارات جهاد کشاورزی
• منابع طبیعی
• شهرداری
• جنگل بانی
• دادگستری
• اداره و آزمایشگاه های آب و فاضلاب
• سازمان مدیریت پسماند
• آزمایشگاه های معتمد محیط زیست
• نظام مهندسی
• سازمان پارک ها و فضای سبز

مراکز محل فعالیت مستقل:

• تأسیس شرکت های دانش بنیان و مشاوره در زمینه محیط زیست

سطح درآمد:

اشتغال و بررسی بازار کار رشته مهندسی زیست با توجه به کسب مهارت در این رشته تحصیلی معین می‌شود؛ چرا که امروزه تنها داشتن یک مدرک دانشگاهی صرف بدون کسب مهارت‌های جانبی لازم مفید فایده نیست و بدین منظور یادگیری و تسلط کامل بر نرم‌افزار‌های مرتبط به این حوزه مانند GIS و RS بسیار راهگشا به حساب می‌آید. درآمد این رشته نیز با توجه به محل فعالیت و تخصص های فرد متفاوت می باشد.

 

 

مهاجرت:

رشته محیط زیست از جمله رشته‌های دانشگاهی است که در سطح جهانی توجه ویژه‌ای به آن می‌شود؛ علت این توجه ویژه را نیز می‌توان در بحران‌های زیست محیطی دانست که هم‌ اکنون در دنیا در جریان هستند. از همین رو بسیاری از کشورهای توسعه یافته از تحصیل کردگان این رشته استقبال ویژه‌ای به عمل می‌آورند و آن‌ها را در دانشگاه‌های خود پذیرش می‌کنند.
دپارتمان مهندسی محیط زیست دانشگاه MIT تسهیلات پیشرفته تحقیقات در زمینه های مختلف زیست محیطی را فراهم کرده است. دانشگاه Berkeley و مرکز تحقیقات دانشگاه Yale از دیگر مراکز فعال در رشته ی مهندسی محیط زیست است.
کشور استرالیا رتبه 3 جهانی را در برنامه های محیط زیستی را دارد.4 تا از دانشگاه های استرالیا در میان 50 دانشگاه برتر دنیا در زمینه علوم محیط زیستی هستند.
بطور کلی در کشورهای امریکا، استرالیا، کانادا، ایتالیا و انگلستان رشته محیط زیست از رشته های پر طرفدار، پر درآمد است.

دانشگاه های مطرح دنیا در این زمینه :

• (Stanford University (United States
• (Harvard University (United States
• (Massachusetts Institute of Technology (MIT) (United States
• (University of Oxford (United Kingdom
• (ETH Zurich – Swiss Federal Institute of Technology (Switzerland
• (University of Cambridge (United Kingdom

 

افراد مطرح و تاثیرگذار این رشته:

علی یخکش: فعال، نویسنده و استاد محیط زیست است. وی پس از پایان تحصیلات دبیرستانی برای ادامه تحصیل عازم آلمان شد و توانست مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته سیاست و مدیریت منابع طبیعی از دانشگاه گوتینگن آلمان دریافت کند. به دلیل پایه‌گذاری رشته محیط زیست در ایران در سال ۱۳۵۳، از او به عنوان پدر دانش محیط زیست ایران یاد می‌شود.

اسکندر فیروز : ایشان بنیانگذار و نخستین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران می‌باشند که به عنوان پدر سازمان محیط زیست و علم محیط زیست در ایران، از وی یاد می‌شود.