استرس یا فشار روانی چیست

وقتی صحبت از اسـترس یا فشـار روانی به میـان می آید، درواقـع منظـور نحـوۀ واکنش فرد بـه موقعیتهای دشـوار و چالش برانگیـز اسـت. اگر نتوانیم انرژی حاصل از اسـترس ایجـاد شـده در بـدن را تخلیـه کنیـم، به تدریـج سلامت جسـمانی و روانـی خـود را از دسـت خواهیم داد.

رویدادها یـا تغییرات مهـم زندگی به اسـترس منجر می شوند،اما عامل اساسـی در ایجاد استرس “نحوۀ برداشـت” ما از این رویدادهاسـت.

وقتــی اتفاقــی می افتــد، ابتــدا فکــر میکنیــم آیــا ایــن اتفــاق برایمــان تهدید کننــده اســت یــا خیــر؟ پــس ازآن، دربـارە ی نحـوەی برخـورد بـا آن فکـر میکنیـم. اگـر توانایـی مـا بیشـتر از عامـل اسـترس زا باشـد، دیگـر آن موقعیـت اســترسزا نیســت.

یک موقعیــت وقتــی اســترس زا تلقــی میشـود کـه توانایـی ما کمتـر از آن باشـد و در این شـرایط اســت کــه بــدن واکنــش نشــان میدهــد.

در پاسخ به استرس چه مراحلی پشت سر گذاشته میشود؟

پاسـخ فرد به استرس از سـه مرحله میگذرد و در هر مرحله فـرد علائمـی را تجربه میکند. این سـه مرحلـه عبارتاند از:

آگاهی از خطر؛ مقاومت؛ و فرسـودگی

1. مرحلـۀ آگاهـی از خطـر: در پاسـخ بـه رویدادی اسـترسزا )ماننــد تصــادف بــا اتومبیــل) فعالیــت بــدن به شــدت افزایــش می یابــد. ایــن نــوع اســترس، اســترس اوليــه نامیـده میشـود و واکنـش بـدن در ایـن مرحلـه واکنـش هشـدار یـا آگاهـی از خطـر اسـت. به جـز موقعیتهای اسـترس زای ناخواسـته، انتخاب های مـا نیـز در ایجاد اسـترس نقش دارند. به راسـتی چه کسـی شـب کنکـور خـود را بدون اسـترس سـپری میکنـد؟ گرچه ایـن انتخاب یک انتخاب مثبت اسـت اما همـۀ افراد در این شرایط استرس را تجربه میکنند. این نوع استرس، استرس ثانویـه نامیده میشود.

اسـترس خواه از نوع اولیه باشـد یا ثانویه، فرد در مرحلۀ آگاهی از خطر، به علائم و نشـانه هایی ماننـد افزایـش ضربـان قلـب، افزایـش فشـارخون، تنفس سـریع و سطحی، تعريق و مشـکلات گوارشی دچار میشـود.

2. مرحلـۀ مقاومـت: اگـر بـرای گریـز از مرحلـۀ اول، هیـچ راهـی وجـود نداشـته باشـد و محرک هـای تنـش زا ادامـه داشـته باشـند، مرحلۀ مقاومـت آغاز میشـود. فـرد در این مرحلـه علائـم نشـانه هایی از قبیـل احسـاس تحت فشـار بـودن، خسـتگی و کوفتگـی و ضعـف حافظه و تمرکـز دارد و ممکـن اسـت بـه بیماری هایـی ماننـد سـرماخوردگی یـا آنفلوانـزا دچـار شـود. در ایـن مرحلـه، بـدن بـا افزایـش فشـارخون و ضربـان قلــب و نبــض و نیــز آزادســازی قنــد خــون بــه اســترس واکنــش نشــان میدهــد.
3. مرحلــۀ فرســودگی: در ســومین مرحلــۀ واکنــش بــه اسـترس، بـدن بـه سـبب تخلیۀ کامـل منابـع انـرژی دچار فرســودگی میشــود. بــه عبارتــی مزمــن شــدن اســترس بــه درهم شکســتن مقاومــت بــدن می انجامــد و فــرد دچـار بیماری هایـی از قبیـل بیماری هـای قلبـی – عروقـی، زخـم معده و روده، مشـکلات هورمونی، مشـکلات پوسـت ماننــد کهیــر و آكنــه و بیماریهــای روانپزشــکی ماننــد اضطـراب، افسـردگی خواهـد شـد.