علوم و مهندسی آب

• تعریف

مدیریت یکپارچه منابع آب یکی از چالش های پیچیده است که به عنوان یک اولویت در سیاست گذاری ها در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته است. تغییرات در حال وقوع در اقتصاد ، تکنولوژی و حتی اقلیم ، نیازمند نسل جدیدی از افراد متخصص و متعهد است که در علوم بین رشته ای چون علوم آب ، مدیریت و تصمیم گیری ، آموزش دیده باشند.در واقع نسل آینده تصمیم گیران باید قابلیت تصمیم گیری های بسیار چالش برانگیزی را برای توسعه ، تخصیص و مدیریت مشکلات بخش آب چه در سطح ملی و منطقه ای و چه در سطح بین المللی با توجه به ریسک و عدم قطعیت های موجود در شرایط تغییر اقلیم داشته باشند. علاوه بر این پیچیدگی مسایل آبی ابعاد مسایل را از بخش آب به بیرون برده ، دامنه وسیعی از سایر علوم بویژه علوم انسانی نظیر مدیریت ، اقتصاد ، حقوق ، جامعه شناسی و … را نیز در بر می گیرد. از این رو لازم خواهد بود زمینه مداخله و تأثیرگذاری متخصصان سایر رشته ها نیز در مسایل آبی فراهم شود و متقابلاً متخصصان آب نیز توانایی برقراری گفتمان اثربخش را با متخصصان سایر رشته ها به دست آورند.
در ابتدا عنوان این رشته، آبیاری بودکه به مهندسی کشاورزی و سپس مهندسی کشاورزی آبیاری و سپس مهندسی کشاورزی آب و حدود سال های 85 به بعد به دلیل همین مسائل دنبال این بودند که انسجامی بین این رشته و رشته های تحصیلات تکمیلی آن انجام دهند . به همین خاطر کمیته ای  از اساتید مختلف از دانشگاه های مختلف نظیر تهران ، مشهد چمران ، شیراز تشکیل شد که رشته مهندسی آب را مورد باز بینی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که موضوع آب موضوعی بسیار وسیع تر از بحث کشاورزی آن است ، درست است که بخش زیادی از آب در کشاورزی مصرف میشود کمبود آب شرب اثرات اجتماعی خیلی بیشتری دارد . به عنوان مثال اگر در جایی آب را قطع کنند ناهنجاری های بوجود آمده در آن خیلی بیشتر است از وقتی که در یک زمین کشاورزی آب قطع باشد . با توجه به این مسائل دنبال مدیریت منسجم جهت بررسی مشکلات آب بودند که در نهایت  به این نتیجه رسیدند که مرکزی راه اندازی شود تا افرادی را به صورت تخصصی آموزش دهند که وارد قسمت ها و جنبه های مختلف آبی شوند .با توجه به این موضوع از سال 1385 شروع به بازنگری دروس کردند که عنوان رشته به علوم و مهندسی آب تغییر پیدا کرد . رشته علوم و مهندسی آب یعنی هم در بحث علوم آب و هم در بحث مهندسی آب دانشجو تربیت کند ، تعدادی از افراد می روند به سمت مهندسی و تعدادی به سمت علوم آب گرایش پیدا می کنند .

• هدف

هدف از رشته علوم و مهندسی آب تربیت دو نوع نیروی انسانی فارغ التحصیل در مقطع کارشناسی می باشد ؛ یک دسته از فارغ التحصیلان که علاوه بر دانش پایه آب به دانش تخصصی در یکی از زمینه های تخصصی مرتبط به آب ( مانند آب شهری ، آب کشاورزی ، سازه های آبی ، مهندسی زهکشی و غیره) در حد مقطع کارشناسی مسلط هستند و دسته دیگر از فارغ التحصیلان که دانش پایه در زمینه آب را دارا می باشند و علاوه بر آن در یک رشته دیگر ( مانند رشته های علوم انسانی ، سایر رشته های مهندسی مانند کامپیوتر و غیره ) دارای دانش و اطلاعات پایه خواهند بود.‏

 

• بازه فعالیت
• طراحی سیستم های آبیاری و فاضلاب، خطوط انتقال آب
• اجرای انواع پروژه‌های آب در بخش‌های مختلف مانند کشاورزی، انتقال آب، منابع آب، مهندسی رودخانه، اجرای سازه‌های حفاظتی در رودخانه، سد سازی، ایستگاه‌های پمپاژ آب، اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار و زهکشی اراضی
• طراحی یا نظارت بر پروژه‌های تهیه آب شیرین، دفع فاضلاب‌ها، یا پیشگیری از خسارت‌های مربوط به جاری شدن سیل
• اجرای الگوسازی هیدرولیک و طراحی خطوط لوله

 

 

• توانایی
• تسلط به دروس ریاضی و فیزیک
• حوصله و دقت بالا
• قدرت استدلال و تجزیه و تحلیل بالا
• علاقه مند به کار در محیط های طبیعی و کشاورزی
• آشنایی به محیط زیست
• قدرت و توان جسمی بالا

 

 

 

• ویژگی

 

• پژوهشگر / علمی
• واقع گرا / عمل گرا
• مبتکر
• متفکر و تحلیل گر

 

 

 

• گرایش

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

در مقطع کارشناسی علوم و ‏مهندسی آب، 13 خوشه تخصصی تعریف شده که دانشجو می‌تواند به صورت ‏اختیاری یکی از خوشه‌ها را انتخاب کند. این خوشه‌ها شامل آبیاری و زهکشی، سازه‌های آبی، مدیریت منابع آب، هواشناسی کشاورزی، ‏آب و فناوری اطلاعات، آب و محیط زیست، آب و کشاورزی، آب و توسعه، آب و اقتصاد، آب و حکمرانی، آب و حقوق، آب و ‏مهندسی سیستم و همچنین مهندسی آثار و سازه‌های تاریخی آب هستند.

 

• گرایش های مقطع کارشناسی ارشد :
• آبیاری و زهکشی
• سازه‌های آبی
• منابع آب
• مدیریت و برنامه ریزی منابع آب
• هیدروانفورماتیک
• هواشناسی کشاورزی

 

• گرایش های مقطع دکتری:
• آبیاری و زهکشی
• سازه های آبی
• منابع آب
• هواشناسی کشاورزی

در گروه آزمایشی علوم تجربی پذیرش در رشته علوم و مهندسی آب صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی می باشد.

 

برخی دانشگاه های ایران در این زمینه

• دانشکده کشاورزی و دامپروری تربت جام
• دانشگاه صنعتی شاهرود (نوبت دوم)
• دانشگاه جیرفت – کرمان (نوبت دوم)
• دانشگاه ولی عصر(عج) – رفسنجان (نوبت دوم)
• دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان (نوبت دوم)
• دانشگاه پیام نور استان البرز – مرکز کرج
• دانشگاه پیام نور واحد تهران شرق
• دانشگاه پیام نور استان فارس – مرکز شیراز
• موسسه غیر انتفاعی جهاد دانشگاهی – کاشمر
• موسسه غیر انتفاعی لقمان حکیم – آق قلا گلستان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین

 

• دروس
• دروس پایه

ریاضیات 1و2  -فیزیک 1 – محاسبات عددی – زمین شناسی- معادلات دیفرانسیل- شیمی عمومی- برنامه نویسی رایانه ای – استاتیک- آمار مهندسی

• دروس اصلی و تخصصی و اختیاری :

دروس تخصصی:

هوا و اقلیم شناسی – ایستایی – مکانیک سیالات – رسم فنی و نقشه کشی – نقشه برداری 1و2 – خاکشناسی عمومی – مبانی کشاورزی – مبانی محیط زیست – مبانی و روش های آبیاری – مبانی زهکشی – هیدرولوژی آب های سطحی – آب های زیرزمینی – هیدرولیک لوله ها و مجاری بسته – هیدرولیک مجاری روباز – آزمایشگاه هیدرولیک (مجاری بسته و روباز) – مقاومت مصالح – مکانیک خاک – مصالح و روش های ساختمانی – طراحی سازه های آبی 1 – حفاظت آب و خاک – مهندسی منابع آب – پمپ ها و ایستگاه های پمپاژ – پروژه تخصصی کارشناسی

دروس اختیاری خوشه آبیاری و زهکشی :

گیاهشناسی 1 – زارعت عمومی – باغبانی عمومی – رایطه آب ، خاک و گیاه – طراحی سامانه های آبیاری سطحی – طراحی سامانه های آبیاری تحت فشار – طراحی سامانه های زهکشی -کیفیت آب و …

دروس اختیاری خوشه مدیریت منابع آب :

هیدرولوژی مهندسی – کیفیت آب – سد و سازه های وابسته – طراحی و بهره برداری از مخازن – اقتصاد مهندسی – روش های نوین در منابع آب – مدیریت سامانه ها – نرم افزارهای مدیریت منابع آب – پروژه مدیریت منابع آب

دروس اختیاری خوشه سازه های آبی :

طراحی سازه های آبی 2 – طراحی شبکه های آبرسانی – سازه های بتن مسلح 1 – مهندسی پی – مهندسی رودخانه – مبانی مهندسی سد – طراحی سدهای خاکی – تحلیل سازه 1 – متره و برآورد پروژه های آبی – آشنایی با نرم افزارهای تخصصی سازه های آبی – اقتصاد مهندسی

دروس اختیاری خوشه هواشناسی کشاورزی :

مبانی هواشناسی – هواشناسی کشاورزی – رابطه آب ، خاک و گیاه – هیدرولوژی مهندسی – اکولوژی گیاهان زراعی – عکسهای هوایی و تصاویر ماهواره ای – مبانی سنجش از دور و سامانه های اطلاعات جغرافیایی – فیزیولوژی گیاهان زراعی

دروس اختیاری خوشه آب و محیط زیست :

اکولوژی – کیفیت آب – شناخت محیط زیست – آلودگی آب و خاک – اصول مهندسی تصفیه آب و فاضلاب – انسان و محیط زیست – ارزیابی محیط زیست – آشنایی با نرم افزارهای تخصصی محیط زیست – مهندسی محیط زیست – مبانی طراحی سامانه های جمع آوری فاضلاب

دروس اختیاری خوشه آب و فناوری اطلاعات :

ریاضیات گسسته – مبانی کامپیوتر و برنامه سازی – ساختمان داده ها – مبانی فناوری اطلاعات – برنامه سازی پیشرفته – مدارهای منطقی – مبانی سنجش از دور و سامانه های اطلاعات جغرافیایی – اصول طراحی پایگاه داده ها

 

• فرصت

 

• مراکز محل فعالیت غیر مستقل:
• وزارت نیرو
• شرکت‌های آب منطقه‌ای
• شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی
• وزارت جهاد کشاورزی
• مهندسین مشاور آب و خاک
• شرکت‌های خصوصی مشاور و پیمانکاری
• شیلات

 

 

• مراکز محل فعالیت مستقل:

• تأسیس شرکت مهندسی مشاوره یا دانش بنیان در زمینه آب

 

• سطح درآمد:

با توجه به محل کار ، تجربه کاری و مهارت های فرد درآمد های کسب شده فرد متفاوت می باشد.

 

• وضعیت خارج از کشور

در خارج از کشور رشته علوم و مهندسی آب اهمیت زیادی دارد. ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ روز اﻓﺰون ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﺮای اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت روی ﮐﺮه زﻣﯿﻦ، ﺑﺤﺚ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﻬﯿﻨﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد به ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﻐﻠﻪ‌ﻫﺎی ﻓﮑﺮی اﻧﺴﺎن اﻣﺮوزی بدل شده اﺳﺖ. اهمیت موضوع آب بر کسی پوشیده نیست، از مدیریت سیلاب و ایجاد سازه‌هایی مانند SMART tunnel در کشور مالزی گرفته تا سد بزرگ Three Gorges در چین، همه بیانگر اهمیت و نقش پررنگ این رشته در خارج از کشور هستند.

 

 

• دانشگاه های مطرح دنیا در این رشته :
• (University of Arizona (USA
• (Swiss Federal Institute of Technology Zurich (Switzerland
• (Delft University of Technology (Netherlands
• (University of California, Berkeley (USA
• (The University of New South Wales (Australia
• (Texas A&M University (USA
• (Beijing Normal University (China
• افراد موفق

پروفسور امین علیزاده : پدر علم مهندسی آب ایران و بنیان گذار دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، رئیس هیات مدیره انجمن علمی آبیاری و زهکشی ایران و سردبیر مجلات علمی – پژوهشی علوم وصنایع کشاورزی (ویژه خاک و آب) و مجله آبیاری و زهکشی ایران ، عضویت در هیات تحریریه چند مجله علمی دیگر وشورای مرکزی نظام مهندسی کشاورزی کشور، مولف 29 جلد کتاب و طراح و مجری طرح های پژوهشی کشور ازجمله سند آبیاری کشور

 

• منابع

• کتاب هنرانتخاب
• سایت “ای-استخدام”
• سایت “مسیر ایرانی”
• سایت “3گام”
• کتاب معرفی رشته های سازمان سنجش
• سایت ویکی پدیا فارسی و انگلیسی
• سایت خبرنامه دانشجویان ایران
• سایت گزینه 2
• سایت فرادرس
• سایت وزارت علوم