علوم تغذیه

علوم تغذیه یکی از رشته های پرطرفدار گروه علوم تجربی است که به ما یاد می‌دهد که هر آنچه ما می آشامیم یا می خوریم بر نحوه فعالیت های جسمی و روانی ما تاثیر می گذارد. تغذیه نادرست یا سوء تغذیه باعث ایجاد انواع بیماری ها درانسان می شود. مانند چاقی، اختلال های روده و معده، فشار خون و موارد مشابه. به طور کلی مصرف بیش از حد یا کمتر از حد مجاز هر ماده ای می تواند باعث ایجاد یک سری بیماری ها و نارسایی ها در بدن انسان شود . متخصصان رشته علوم تغذیه باعلم خود قصد آگاه کردن مردم از میزان دقیق مصرف مواد غذایی مختلف و اثر آن ها روی بدن  دارند.

طی دوران های مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیم های غذایی حائز اهمیت بسیار بوده و در بسیاری از کتب مذهبی مطالبی در زمینه تغذیه در دوران بارداری، شیردهی و روزه بیان شده‌است. دانشمندانی چون بقراط،زکریای رازی و اسرف بن محمد غالباً  توصیه‌هایی در زمینه مصرف یا عدم مصرف بعضی از غذاها به بیماران خود تاکید می کردند. این رشته  اهمیت زیاد در حفظ سلامت انسان از گذشته تا به حال داشته، ولی تا سال های پایان جنگ جهانی اول هیچ سازمانی که رسماً در این زمینه فعالیت کند وجود نداشته، تا اینکه در سال ۱۹۱۷ نخستین انجمن مربوط به رژیم‌دانان توسط گروهی از کارشناسان تغذیه آمریکا تأسیس شد. این انجمن برای اولین بار مجله علمی رژیم شناسان را در سال ۱۹۲۵ منتشر کرد؛ و به تدریج دامنه فعالیت خود را در زمینه مدیریت خدمات غذایی مراکز تغذیه توسعه داد.

بیماران ، کمک به حفظ سلامت افراد، رژیم درمانی، ارزش مواد غذایی در روند سلامت انسان، پیشگیری و کنترل بیماری ها می پردازد و می توان متخصصان تغذیه را در زیر مجموعه رشته های علوم پزشکی قرار داد. به طور کل می توان گفت هدف رشته علوم تغذیه تغییر سبک زندگی انسان ها در زندگی برای حفظ سلامتی آن هاست. رشته علوم تغذیه در مقطع کارشناسی دارای تو شاخه و گرایش اصلی است.

زیرشاخه های علوم تغذیه:

• تغذیه انسانی:  تغذیه گروه های مختلف جامعه مثل سالمندان و معلولین و….
• تغذیه بالینی: تغذیه بالینی بیماران بستری شده و سرپایی و مشاوره غذایی به مراجعینی که به دلایل گوناگون مثل رژیم غذایی به متخصص تغذیه مراجعه می کنند.

یکی از مزایای رشته علوم تغذیه این است که کسانی که رتبه خوبی برای پذیرش پزشکی دانشگاه ها نیاورده اند اما به کار در فضاهای درمانی علاقه دارند می توانند در رشته علوم تغذیه مشغول به تحصیل شوند. همچنین با افزایش توجه افراد به وضعیت جسمانی، چاقی و لاغری خود و … بازار کار رشته علوم تغذیه خوب شده و مراجعان بسیاری برای گرفتن برنامه غذایی به متخصصان تغذیه مراجعه می کنند. علاوه بر این بعضی از متخصصان تغذیه با وجود اینکه در مراکز درمانی کار می کنند، چندان شاهد صحنه های ناخوشایند و خون نیستند؛ مگر در شرایط خاص و بیماران خاص.

باید در نظر داشت رشته تغذیه و درمان های تغذیه نقش پررنگی در پیشگیری و درمان بیماری های جامعه در دراز مدت دارد.

اما متاسفانه بازار کار این رشته تا حدودی اشباع شده است و پذیرش دانشگاه ها در رشته علوم تغذیه نسبت به فرصت های شغلی زیاد است. همچنین بسیاری از پزشکان دیگر مثل پزشکان عمومی که در علوم تغذیه سررشته ندارند، به ارائه خدمات تغذیه ای و رژیم های غذایی می پردازند و کار را از کاردان گرفته اند. همچنین درمان های تغذیه ای مشمول بیمه های درمانی نمی شود و بسیاری از افراد به دلیل هزینه های بالای درمان از مراجعه به متخصصان تغذیه چشم می پوشند.

هدف:

ارتقای سلامت جامعه و نسل های آینده، جلوگیری از شیوع بیماری های ­­حاصل از کمبود مواد طبیعی، مبارزه با آنمی وفقر غذایی و سو تغذیه، شناخت عوامل مفید و مضر، مشاوره تغذیه، کنترل کیفیت، تحقیقات و نوآوری، درمان بیماری ها مواد خوراکی، ساخت و تولید برنامه ارتقای سلامت

توانایی:

• داشتن علاقه وانگیزه
• آشنایی کامل با مواد معدنی و طبیعی
• شناخت آنمی وفقر های غذایی
• تسلط نسبی به رژیم های غذایی
• اطلاعات دارویی
• تشخیص و ابتکار عمل
• علاقه زیاد به تغذیه و سلامت افراد
• دانش کافی درباره اثر رژیم های غذایی مختلف روی سلامت
• مهارت های ارتباطی مناسب
• توانایی توضیح و آموزش مباحث مختلف به همه افراد در هر سطحی
• داشتن صبر و توانایی ایجاد انگیزه در افراد برای تغییر عادات غذایی و دنبال کردن رژیم غذایی
• داشتن انعطاف در کار (با هر فردی متناسب با شرایط و وضعیت او برخورد کند)
• داشتن طرز تفکری به دور از هر گونه پیش داوری
• داشتن مسئولیت پذیری ( زیرا کار متخصص تغذیه با سلامت جسم و روح انسان ها ارتباط دارد)

ویژگی های شخصیتی

• صادق
• جزئی نگر
• نوع دوست
• قابل اعتماد
• همراه و یاری گر
• سازگار و انعطاف پذیر
• مسلط بر خود
• مستقل

 MBTI

ENFP   – برای افراد با این تیپ شخصیتی، چیزهای کمی به اندازه شغلی که در آن هر روز یکسان است، آزاردهنده است. قابل پیش بینی بودن و تکرار می تواند باعث شود که کمپین کنندگان نه تنها احساس بی حوصلگی کنند بلکه کمی هم دلسرد شوند. اگرچه آنها از درجه‌ای از ساختار و مسئولیت‌پذیری بهره می‌برند، اما ممکن است در محیط‌های کاری که به گروه‌بندی و سلسله‌مراتب سخت‌گیرانه متکی هستند، قدرت را از دست بدهند.

گرایش ها

• مقطع کارشناسی ارشد و دکتری علوم تغذیه وجود دارد و دانش آموختگان دوره کارشناسی علوم تغذیه می توانند در دوره های بالاتر علوم تغذیه ادامه تحصیل دهند.
• فارغ التحصیلان کارشناسی علوم تغذیه می توانند در بعضی رشته های زیر مجموعه علوم پزشکی شامل رشته بهداشت و ایمنی مواد غذایی ، رشته مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)، رشته مهندسی پزشکی (زیست مواد)، رشته اپیدمیولوژی، رشته علوم بهداشتی در تغذیه، رشته اقتصاد بهداشت، رشته انفورماتیک پزشکی، رشته ژنتیک انسانی، رشته آمار زیستی، رشته بیوشیمی بالینی، رشته سلامت سالمندی، رشته ارزیابی فناوری سلامت، رشته علوم و صنایع غذایی، رشته فناوری اطلاعات سلامت، رشته میکروب شناسی مواد غذایی، رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، رشته نانوتکنولوژی پزشکی، رشته زیست فناوری پزشکی، رشته رفاه اجتماعی، علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه، کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی، تاریخ علوم پزشکی، آموزش پزشکی، برنامه ریزی یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی ، سم شناسی، ترکیبات طبیعی و دارویی دریایی، علوم تشریحی، تغذیه بالینی، تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی، ژورنالیسم پزشکی ادامه تحصیل دهند.

گرایش های کارشناسی ارشد :

• علوم تغذیه
• علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه
• علوم بهداشتی در تغذیه
• تغذیه بالینی
• تغذیه ورزشی
• بهداشت و ایمنی مواد غذایی

گرایش های دکترا :

• علوم تغذیه
• بهداشت و ایمنی مواد غذایی
• سیاست های غذا و تغذیه

دانشگاه های ایران در حوزه علوم تغذیه

• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• دانشگاه علوم پزشکی شیراز
• دانشگاه علوم پزشکی کاشان
• دانشگاه علوم پزشکی زنجان
• دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

دروس پایه و تخصصی

دروس پایه:

روشهای مطالعه و یادگیری- فیزیولوژی- بیوشیمی مقدماتی – آناتومی- مبانی روان شناسی- اپیدمیولوژی بیماری ها- میکروب شناسی عمومی- جامعه شناسی پزشکی- بهداشت عمومی- انگل شناسی

دروس اصلی:

بیوشیمی متابولیسم- میکروب شناسی مواد غذایی- شیمی و تجزیه مواد غذایی- تغذیه اساسی1و2- اثر فرایند بر ارزش غذا- اصول و روشهای نگهداری مواد غذایی- بهداشت و مسمومیتهای غذایی.

دروس تخصصی:

تغذیه در دوره های زندگی- خدمات تغذیه ای در نظام مراقبت های بهداشتی- ارزیابی وضع تغذیه- تغذیه گروهها و شرایط ویژه- اصول برنامه ریزی و مدیریت برنامه های تغذیه ای- اصطلاحات پزشکی و بیمارستانی- بیماریهای ناشی از سوء تغذیه- رژیم درمانی 1و2 – روش تحقیق در علوم بهداشتی- سمینار تغذیه و دوره کاراموزی در عرصه رشته علوم تغذیه .

بازار کار رشته علوم تغذیه

نقش تغذیه و رژیم غذایی در چرخه بیماری ها بسیار مهم است و متخصص تغذیه در کنار بیمار به عنوان بخشی از تیم درمان عمل می کند. به همین علت دانشجوی علوم تغذیه لازم است نحوه تعامل با بیمار در بستر و همچنین چگونگی هدایت متخصصین در درمان تغذیه ای بیمار را بیاموزد. همچنین نحوه کنترل کیفی مواد غذایی در کارخانه های صنایع غذایی بسیار مهم است. درس کارآموزی در عرصه این امکان را برای دانشجو فراهم می کند.

در مورد بازار کار رشته علوم تغذیه باید بدانید که این رشته در وزن نسبتا مناسبی قرار دارد افرادی که در این رشته فارغ التحصیل می‌شوند می‌توانند در برخی تغذیه بیمارستانها ،کارخانجات تولید مواد غذایی، کلینیک های رژیم درمانی و همچنین پزشکان غدد همکاری کنند. افرادی که در مقطع دکترا فارغ التحصیل شوند می‌توانند به تدریس در این رشته بپردازند.

سطح درآمد:

در مورد مقدار دقیق درآمد و حقوق متخصص تغذیه اطلاعات چندان دقیقی در دست نیست. اما با توجه به اینکه این افراد در بخش های دولتی استخدام شوند می‌توان گفت که مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت خواهند کرد و اگر در بخش خصوصی فعالیت کنند با توجه به اینکه سطح تحصیلات سابقه کار آنها به چه صورت هست وچه کیفیت کار را ارائه می‌دهند میزان دریافتی متفاوتی خواهند داشت.

 

 

مهاجرت

کشورهای خارجی همچون آمریکا، کانادا و استرلیا در رشته های پیراپزشکی همچون علوم تغذیه از موقعیت خوبی برخوردارند. برای مثال، کشور کانادا برای آن دسته از افرادی که می خواهند از طریق رشته علوم تغذیه به سرعت جذب بازار کار شوند، گزینه بسیار مناسبی است.

موقعیت تحصیل و بازار کار رشته علوم تغذیه در مقطع ارشد برخی از دانشگاه های کانادا از سایرین بارزتر است که در ادامه می بینیم.

• دانشگاه بریتیش کلمبیا: طول دوره ارشد این دانشگاه یکسال ( 12 ماه) بوده و در شهر ونکوور واقع شده است. نوع دوره تمام وقت بوده و زبان تدریس نیز انگلیسی است.

• دانشگاه آلبرتا: در ادمونتون قرار دارد و کارشناسی ارشد علوم تغذیه را در 24 ماه ارائه می دهد. شهریه آن چیزی حدود 10500 دلار کانادا در هر سال می باشد و شروع کلاس ها از سپتامبر 2021 خواهد بود.

• دانشگاه منیتوبا: دوره تحصیل آن دو سال و به صورت تمام وقت می باشد. در شهر وینیگ کانادا وقع شده و شهریه سالانه آن حدود 11325 دلار کاناداست.
  
  

• دانشگاه گوئلف: رشته تغذیه انسانی را در مقطع ارشد ارائه می دهد که به مدت یکسال به پایان خواهد رسید. دوره آن تمام وقت بوده و شهریه آن چیزی حدود 13600 دلار کانادا برای هر سال تحصیلی است.

در قدم اول بهتر است، لیست دروس و ساختار آموزشی دوره ی مد نظر را چک کنید. بیشتر دوره های مرتبط با تغذیه، دروس اختیاری و انتخابی بسیاری را ارائه می دهند تا دانشجویان براساس علایق و آینده شغلی مدنظرشان تحصیلات خود را تکمیل کنند. به علاوه پروژه و سمینارهای گوناگونی به دانشجویان محول می شود تا به صورت مستقل هم کار کنند.

علم تغذیه در کشور های استرالیا، کانادا، انگلیس، قبرس، فنلاند، ایرلند، امریکا، روسیه، نیوزیلند، مالزی و لبنان بسیار مورد توجه است. این کشورها سالانه وام های دانشجویی و بورسیه های زیادی را برای دانشجویان رشته تغذیه درنظر می گیرند و بازار کار مناسبی را برای فارغ التحصیلان فراهم می کنند.

در خارج از کشور ظایف شغلی متخصصین تغذیه عبارتند از:

• نیازهای تغذیه ای و سلامتی بیماران را بررسی و رفع کنند.

• در زمینه های عادات غذایی مشاوره دهند.

• بسته به نیازهای بیمار، برنامه غذایی مناسب تنظیم کنند.

• پیشرفت بیمار را ثبت کرده، برنامه غذایی را سنجیده و درصورت نیاز آن را تغییر دهند.

• در حوزه ی عادات غذایی سالم، برنامه های آموزشی ترتیب دهند.

• با جدیدترین تحقیقات در زمینه کاری خود آشنا و همگام باشند.

• پیشرفت بیمار را ثبت کنند.

دانشگاه های مطرح دنیا در این زمینه:

University of Delaware

California Polytechnic State University – San Luis Obispo

California State University – Long Beach

Johns Hopkins University

University of Missouri

University of Oklahoma Health Sciences Center

 

افراد مطرح و تاثیرگذار این رشته:

• دکتر حبیب الله هدایت(پدر علم تغذیه ایران): ایشان پس از بازگشت به ایراندر سال 1340 به تأسیس انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور و سپس انجمن دیابت ایران و انستیتو بهداشت کار همت گمارد. پروفسور هدایت در طول عمر پربار خود به تالیف 6 عنوان کتاب و ده‌ها گزارش و مقاله تحقیقاتی در زمینه تغذیه و صنعت غذا از خود به یادگار گذاشته است