زبان و ادبیات فارسی

معرفی رشته زبان و ادبیات فارسی

زبان و ادبیات فارسی پیشینه ای پربار ، تأثیرگذار و درخشان در فرهنگ اسلامی دارد. زبان فارسی در طول تاریخ در قلمروی وسیع در مناطق مختلف رواج داشته است و به تبع آن ادبیات فارسی نیز در همین پهنه جغرافیایی و تاریخی پدید آمده است . ادبیات فارسی مجموعه ای ارزشمند از آثار بزرگ و باشکوه ادبی است که بسیاری از آنها در شمار شاهکارهای ادبی جهان قرار دارند همچنین رشته زبان و ادبیات فارسی بهترین بستر برای ورود به شناخت فرهنگ و عرفان و حتی معارف دینی ما است؛ چون سرفصل‌ها و دروسی که در این رشته تدریس می‌شود هر کدام مسیری است که به دشت‌های وسیع معرفت منتهی می‌گردد. مواد درسی آن با بررسی واژگان، سخن‌سنجی، متن‌های نظم و نثر کهن و نو فارسی، سبک‌شناسی، معانی، بیان، و مقدمات زبان‌شناسی در ارتباط است.
در هشتم خردادماه سال 1313 که قانون تأسیس دانشگاه به تصویب مجلس شورای ملی رسید ، 6  دانشکده برای تشکیل دانشگاه پیش بینی  و در قانون تصریح شد که یکی از آنها دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود. زمانی که دارالمعلمین مرکزی و دارالمعلمین عالی دایر بود ، قسمت ادبی آن مشتمل بر دو رشته  «فلسفه و ادبیات » و « تاریخ و جغرافیا » بود . بنابراین سابقه تدریس برنامه عالی ادبیات فارسی بطور رسمی و کلاسی به سال 1307 باز می گردد و از سال تحصیلی 12-1311 رشته های تحصیلی فلسفه و ادبیات به دو رشته « ادبیات فارسی » و « فلسفه و علوم تربیتی » تجزیه شد. سپس در مهرماه سال 1316 دوره دکترای ادبیات در دانشکده ادبیات تأسیس گردید.

پژوهشگر حوزه زبان و ادب فارسی با آموختن مبانی بلاغت ، دستور زبان ، تاریخ ادبیات و گونه های ادبی (حماسه ، عرفان ، ادبیات غنانی و …) ، تاریخ سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی و شناخت موضوعات پایه و محوری زبان و ادبیات فارسی ، توانایی و شرایط مناسب برای آموزش و پژوهش روشنمند و روزآمد را در این رشته تحصیلی داشته باشد و فارغ التحصیل بتواند متون فارسی را تدریس کند و یا تحت عنوان کارشناس زبان و ادبیات فارسی در بخش های علمی و فرهنگی فعالیت داشته باشد.

از مهمترین نیازمندی های یک کارشناس زبان و ادبیات فارسی میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• درک و تحلیل متون ادبی فارسی
• کشف روابط زبانی ، سبکی ، فکری ، و ادبی و انواع ادبی در ادبیات فارسی
• آشنایی و درک از تطور ساختاری و محتوایی آثار ادبی فارسی
• تحلیل تأثیر عوامل و تحولات اجتماعی و گفتمان های گوناگون در تطور ادب فارسی

• علاقه به زبان و ادبیات فارسی
• احساس لذت و حظ معنوی از خواندن و تعمق در متون
• دلبستگی به میراث فرهنگی و ادبی
• احساس تعهد به پاس داشت ادبیات غنی و پرمایه فارسی

ویژگی های شخصیتی

• اجتماعی
• خلاق
• متفکر و تحلیل گر
• کوشا و پیگیر
• مستقل

گرایش ها

گرایش های این رشته تا مقطع دکتری در لیست زیر معرفی شده است :

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد :

• زبان و ادبیات فارسی
• آموزش زبان فارسی
• ادبیات روایی
• ویرایش و نگارش
• نظریه و نقد ادبی
• ادبیات معاصر
• ادبیات تطبیقی
• ادبیات عامه
• ادبیات کودک و نوجوان
• ادبیات پایداری

گرایش های مقطع دکتری :

• زبان و ادبیات فارسی
• ادبیات حماسی
• ادبیات عرفانی
• ادبیات غنانی

دروس پایه و تخصصی

دروس اصلی:

نظم1 ق1 رودکی و منوچهری – نظم1 ق2 فرخی و کسایی – نظم2 ق1 رستم و سهراب – نظم2 ق2 رستم و اسفندیار – نظم2 ق3 سی قصیده ناصرخسرو – نظم3 ق1 خاقانی – نظم 3 ق 2 مسعود سعد – نظم 3 ق3 نظامی – نظم 4 ق 1 مثنوی1 – نظم 4 ق 2 مثنوی2 – نظم 4 ق3 منطق الطیر – نظم 4 ق 4 حدیقه سنایی – نظم 5 ق1 بوستان سعدی – نظم5 ق 2 غزلیات سعدی – نظم 5 ق3 حافظ 1 – نظم 5 ق 4 حافظ 2 – نظم 5 ق 5 صائب – نثر1 تاریخ بیهقی – نثر2 ق1 سیاست نامه و قابوسنامه – نثر2 ق 2 کشف الاسرار – نثر3 ق1 کلیله و دمنه1 – نثر3 ق2 کلیله و دمنه2 و4 مقاله – نثر3 ق3 گلستان سعدی – نثر4 ق1 مرصادالعباد –  قرائت عربی 1 و 2 و 3 و4 و 5 – قواعد عربی1 و 2 و 3 و 4 – زبان تخصصی1 و 2 – ادبیات معاصر نظم – ادبیات معاصر نثر – متون تفسیری – آشنایی با علوم قرآنی

دروس تخصصی:

معانی و بیان 1 و 2 – مبانی عرفان و تصوف – تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی – تاریخ ادبیات1 و 2 و 3 – سبک‌شناسی1- نظم – سبک‌شناسی2- نثر

بازار کار رشته زبان و ادبیات فارسی

رشته زبان و ادبیات فارسی بازار کار چندان خوبی ندارد اما همواره کسانی که مهارت و تلاش لازم را دارند، می توانند شغل مناسبی پیدا کنند. عموما کسانی که در رشته زبان و ادبیات فارسی به تحصیل می پردازند، به عنوان معلم در وزارت آموزش و پرورش استخدام می شوند.

آن ها می توانند در حوزه های گوناگونی که به ادبیات و نوشتن مربوط است مثل حوزه های ویراستاری، روزنامه نگاری، داستان نویسی، صدا و سیما، انتشارات و چاپ، و … مشغول شوند. علاوه بر این فارغ التحصیلان رشته زبان و ادبیات فارسی می توانند به عنوان کارشناس فرهنگی در موسسات و سازمان های مختلف مثل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، کانون های پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شهرداری ها، بخشداری ها، و … یا به عنوان مسئول کتابخانه های عمومی و خصوصی استخدام شوند.

مراکز محل فعالیت غیر مستقل :

• ویراستاری کتاب ها
• تدریس در مدارس و دانشگاه ها
• کارشناس فرهنگی در مراکزی مثل فرمانداری ، استانداری و …
• نویسنده
• فعالیت در چاپ و نشر
• ثبت اسناد، ویراستار
• کتابخانه ها
• مراکز تحقیقاتی و پژوهشی و خلق آثار ادبی
• مرکز تولید صدا و سیما

مهاجرت

رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در مقاطع مختلف دربرخی از دانشگاه‌های معتبر سرتاسر دنیا ارائه می‌شود، این رشته در مقطع کارشناسی ۴ سال بوده و دانشجو موظف به گذراندن ۱۴۸ واحد درسی است. دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری می‌توانند گرایش مورد نظر خود را انتخاب کرده و در آن گرایش به ادامۀ تحصیل مشغول شوند. این رشته دارای دو شاخۀ اصلی، ادبیات فارسی و زبان فارسی بوده که در بخش زبان فارسی، دستور زبان، زبان شناسی، ویرایش و اصول نگارش آموزش داده خواهد شد و در بخش ادبیات فارسی نیز، نقد ادبی، سبک شناسی، تاریخ ادبیات، انواع ادبی و صنایع ادبی ارائه می‌شود.

از بهترین دانشگاه‌های این کشور می‌توان به دانشگاه تورنتو و مک گیل اشاره کرد که موضوعات تدریس در آنجا بیشتر جنبۀ آموزش زبان دارند. توجه داشته باشید که در این دانشگاه‌ها استاد تمام برای ارائۀ زبان فارسی وجود ندارد. از آنجایی که تحصیل در کانادا با هزینه‌های زیادی رو به رو است، پس فرد باید در انتخاب دوره‌های تحصیلی خود با دقت و آینده نگری بیشتری عمل کند تا بتواند در کشور مورد نظر شغل متناسب را پیدا کند.

دانشگاه های ایران در حوزه زبان و ادبیات فارسی

• دانشگاه تهران
• دانشگاه علامه طباطبایی – تهران
• دانشگاه شهید بهشتی – تهران
• دانشگاه الزهرا (س) – تهران (ویژه خواهران)
• دانشگاه خوارزمی – تهران (محل تحصیل کرج)
• دانشگاه فردوسی مشهد

افراد موفق ایرانی در این رشته:

رودکی، فردوسی، نظامی گنجه‌ای، خیام، سعدی، مولانا و حافظ

منبع:ویکی پدیا