علوم و مهندسی خاک

\"تعریف

خاک به عنوان یکی از مهم ترین اجزاء تشکیل دهنده طبیعت و بستر رشد گیاهان توسط عوامل و فرآیندهای مختلف طبیعی در طی زمان های نسبتاً طولانی تشکیل می گردد. آگاهی از ویژگی های خاک در جهت بهره برداری و مدیریت صحیح این منبع خدادای ضروری است.آگاهی از روند تشکیل و تحول خاک ، شناخت خاک و اجزاء آن ، درک ارتباط عوامل مختلف مؤثر در خصوصیات خاک ، مدیریت علمی و جامع نگر در بهره برداری ، افزایش حاصلخیزی و پتانسیل تولید ، جلوگیری از تخریب منابع خاک و توجه به مبانی کشاورزی پایدار ضرورت این رشته را روشن می نماید. بعلاوه توجه به خاک یکی از الزامات توسعه پایدار ، ارتقاء استانداردهای مدیریت و ایجاد امنیت غذایی برای جمعیت در حال رشد کشور است.
خاک به عنوان بستر از زمان های قبل از میلاد مورد توجه قرار گرفته است. از قرن نوزده به بعد  به تدریج خاک شناسی جنبه ی آکادمی گرفته است. از سال 1840 یک دانشمند در کتابی تحت عنوان کاربرد شیمی در خاک ارتباط تغذیه و خاکشناسی را مورد بررسی قرار داد. آقای داکوچائف یکی از دانشمندان روسیه ، که زمین شناس بوده است ، مجبور می شود از طرف دولت اراضی کشاورزی را برای اخذ مالیات دسته بندی و طبقه بندی کند. و اراضی را به نه دسته تقسیم نمود ؛ تا بتوان مطابق با تولید و توان اراضی مالیات را اخذ نمود. بعده ها این دانشمند به عنوان پدر علم خاکشناسی نام گرفت. بعد از آن گلینکا ، که زمین شناس بود ، روی چگونگی تشکیل خاک و فرایندهای مربوطه بحث و تحقیق نمود و نتیجه گرفت که خاک متاثر از عوامل مادری است.

\"هدف،

از آنجا که خاک یک منبع طبیعی غیر قابل تجدید شونده است، بهره برداری نامناسب از آن موجب تخریب و کاهش تولید در بخش کشاورزی می شود. بنابراین هدف اصلی از ایجاد و توسعه گروه علوم و مهندسی خاک، پرورش دانش آموختگان علوم خاک در مقاطع مختلف است تا با مباحثی چون شناخت خاک و بررسی کیفیت آن، و نیز نحوه مدیریت خاک به عنوان یک منبع تولید آشنا شوند. از این طریق می توان به حفاظت خاک از انواع آسیب‌ها (مثل فرسایش، آلودگی و شور و سدیمی شدن) برای نسل های آینده اقدام نمود. بطورکلی می توان گفت که علوم خاک از جمله دانش های بنیادی و مهم در مهندسی کشاورزی و محیط زیست است که به بررسی کیفیت و خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و میکرومورفولوژیکی خاک می پردازد.

\"بازه
  • شناسایی و روابط خاک و آب و گیاه و عوامل مختلف اقلیمی
  • شناسایی مراحل پیدایش و تکامل خاکها
  • شناسایی و رده بندی انواع خاکهای مورد استفاده در کشاورزی
  • برنامه ریزی و اجرای زمینه های مختلف آموزشی ، تحقیقاتی و بهره برداری از خاک و منابع اراضی
  • شناسایی ، رده بندی و تهیه نقشه خاک
  • تعیین پتانسیل های ذاتی و تناسب اراضی
  • محاسبه توان تولید ، برنامه ریزی تولیدات زراعی ، باغی ، حفاظت خاک و آب
\"توانایی
  • تسلط به دروس شیمی و ریاضی
  • قدرت تجزیه و تحلیل بالا
  • پشتکار و دقت فراوان
\"ویژگی
  • پژوهشگر / علمی
  • واقع گرا / عمل گرا
  • جزئی نگر
  • تلاشگر
\"گرایش

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد:

  • شیمی ، حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه
  • بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک
  • فیزیک و حفاظت خاک
  • منابع خاک و ارزیابی اراضی

گرایش های مقطع دکتری :

  • مدیریت حاصل خیزی و زیست فنّاوری خاک
  • شیمی ، حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه
  • بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک
  • فیزیک و حفاظت خاک
  • منابع خاک و ارزیابی اراضی
\"طول-دوره-رشته-های-دانشگاهی\"

در رشته علوم و مهندسی خاک در زیر گروه 5 علوم تجربی  می باشد.

\"\"
\"\"
\"\"
\"برخی
  • دانشگاه تهران (محل تحصیل پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج)
  • دانشگاه صنعتی اصفهان
  • دانشگاه شیراز
  • دانشگاه تبریز
  • دانشگاه فردوسی مشهد
  • دانشگاه شهید چمران – اهواز
  • دانشگاه زنجان
  • دانشگاه شهید باهنر – کرمان
  • دانشگاه گیلان – رشت
  • دانشگاه بوعلی سینا – همدان
  • دانشگاه یزد
  • دانشگاه زابل
  • دانشگاه ارومیه
  • موسسه غیر انتفاعی راهیان نوین دانش – ساری
  • موسسه غیرانتفاعی مهرگان – محلات
  • دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
  • دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

پذیرش در تمامی دانشگاه ها بجز (دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی اصفهان) بر اساس سوابق تحصیلی می باشد.

\"دروس

دروس پایه:

ریاضیات عمومی – فیزیک عمومی –زمین شناسی-شیمی آلی-شیمی عمومی-آمار و احتمالات-شیمی تجزیه – زیست شناسی – آناتومی و فیزیولوژی گیاهی

دروس تخصصی و اختیاری :

آبیاری عمومی ، باغبانی عمومی ، خاکشناسی عمومی ، زراعت عمومی ، طرح آزمایشه های کشاورزی 1 ، ماشین های کشاورزی عمومی ، کارتوگرافی ، هوا و اقلیم شناسی ، اکولوژی ، ارزیابی خاکها و اراضی ، بیولوژی خاک ، پیدایش خاک ، رده بندی خاکها ، تغذیه گیاه ، حاصلخیزی خاک و کودها ، خاکهای شور و سدیمی ، رابطه آب خاک و گیاه ، زبان تخصصی ، شناسایی و تهیه نقشه خاک ، شیمی خاک ، فرسایش و حفاظت خاک ، فرسایش بادی ، فیزیک خاک ، مبانی زهکشی ، میکروبیولوژی خاک ، مدیریت خاک در کشاورزی پایدار ، مهارت آموزی ، کارورزی 1و2 ، آلودگی خاک و آب ، تفسیر عکس های هوایی ، برنامه نویسی رایانه ، جغرافیای خاک ، خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک ، ریاضیات 1 ، کاربرد رادیوایزوتوپ ها در خاکشناسی ، کودهای شیمیایی و آلی ، سنجش از دور و سامانه های اطلاعات جغرافیایی ، تولید محصولات ارگانیک ، میکروبیولوژی آب و پساب ، کمپوست ، کیفیت آب آبیاری ، بیوشیمی عمومی ، مکانیک خاک ، طراحی سیستم های آبیاری سطحی ، مدیریت گلخانه ، پروژه طراحی سامانه های آبیاری ، مساحی و نقشه برداری ، گیاه شناسی میدانی ، مدیریت مزرعه ، دیمکاری ، زراعت غلات و …

\"علوم
\"فرصت

مراکز محل فعالیت غیر مستقل :

  • هنرستان های کشاورزی
  • دانشکده های کشاورزی
  • مراکز پژوهشی شامل مؤسسه تحقیقات خاک و آب
  • سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کل کشور
  • ادارات منابع طبیعی استان ها، سازمان بوستان ها و فضای سبز استان ها و شهرستان ها
  • سازمان حفاظت محیط زیست و اداره های کل آن در استان ها
  • آزمایشگاه های خصوصی تست خاک و شرکت های تولید و توزیع کود شیمیایی و گیاهی

مراکز محل فعالیت مستقل:

بدیهی است در هر حال دانش‌آموختگان کارآفرین و خلاق خاک شناسی باید در پی آفرینش فرصت های کاری نو برای خود و دیگران باشند و با توجه به بازار کار نامساعد این رشته، به جای چشم داشتن به آگهی استخدامی سازمان ها و شرکت های بزرگ و کوچکی، با مطالعه و بررسی روش های جدید تولید و  ایجاد خاک های خاصلخیز در دنیا و تولید گیاهان مختلف به دنبال نوآوری و ایجاد مشاغل جدید باشند.

سطح درآمد :

درآمد مهندس خاک در ایران به طور کامل وابسته به نوع کار و شرکتی که در آن کار می کند و شهر و محل فعالیت و سایر عوامل دیگر است. با توجه به عدم تطابق ظرفیت بازار کشور در این حوزه با میزان فارغ التحصیلان شاخه های مختلف این رشته، درآمد قابل توجهی در انتظار آن دسته از متخصصینی  که در پی استخدام می باشند، نیست . از سوی دیگر بعضی از مهندسان خاک که اقدام به کارآفرینی در روستا و یا شهرستان خود نموده اند، بعد از گذشت چند سال توانسته اند درآمد مورد انتظار و قابل قابلی برای خود و بسیاری دیگر از همشهریان و اطرافیان خود ایجاد کرده و به تولید علمی و بهینه محصولات کشاورزی بپردازند.

\"خارج
\"وضعیت

رشته مهندسی خاک به‌عنوان یکی از رشته‌های مهندسی کشاورزی در دانشگاه‌های لینکن در نیوزلند، وسترن استرالیا، ویرجینیا تک در آمریکا، ماسی در نیوزلند، بنگور در انگلستان، کوئینزلند در استرالیا، آبردین در انگلستان، تگزاس تک در آمریکا، وایومینگ در آمریکا، ادینبورگ در انگلستان، تنسی در آمریکا، پوترا مالزی، بریتیش کلمبیا در کانادا، ژجیانگ در چین و وریج بروکسل در بلژیک از جمله دانشگاه‌هایی هستند که رشته تحصیلی مهندسی خاک را در دوره‌های مختلف تحصیلات تکمیلی به دانشجویان ارائه می‌دهند.

\"افراد

ویزلی وازیلِویچ داکوچایف : پدر علم خاک شناسی جهان

محمد جعفر ملکوتی : استاد برتر و چهره ماندگار حوزه خاک شناسی در کشور و اولین ایرانی دریافت کننده جایزه از آکادمی علوم جهان سوم (TWAS)

\"منابع\"
  • کتاب هنرانتخاب
  • سایت “ای-استخدام”
  • سایت “مسیر ایرانی”
  • سایت “3گام”
  • کتاب معرفی رشته های سازمان سنجش
  • سایت ویکی پدیا فارسی و انگلیسی
  • سایت خبرنامه دانشجویان ایران
  • سایت گزینه 2
  • سایت وزارت علوم