علوم و مهندسی شیلات

 

علوم و مهندسی شیلات شامل برنامه های آموزشی مشخص می باشد که طی آن پذیرفته شدگان با علوم مختلف بیولوژی جانوری و گیاهی و اکولوژی دریایی به عنوان منابع اصلی و زیربنایی شیلات آشنا گشته و به شناخت آبزیان آب های داخلی (آب شیرین) و دریایی و نحوه تکثیر و پرورش آن ها آشنا خواهند شد و بالاخره مسائل مربوط به صید و صیادی و فرآورده های آبزیان را خواهند آموخت. لازمه استفاده از تمام تخصص های شیلاتی به موجودیت و حفظ ذخایر آبزیان بستگی دارد و بنابراین حفظ ذخایر آبزیان و در گام اول شناخت خصوصیات مختلف بیولوژی و بوم شناسی ضرورت دارد تا با داشتن این اطلاعات بتوانیم در جهت حفظ ذخایر آبزیان کشور که علاوه بر ارزش اقتصادی ، در جهت حفظ محیط زیست و زیستمندان که انسان ها نیز در زمره آن ها قرار دارند ، اقدام گردد و همچنین یکی از وظایف عمده شیلات تأمین پروتئین برای تغذیه رو به افزایش کشور ما می باشد . با توجه به پتانسیل های موجود در منابع آبی کشور جهت آبزی پروری و نیز کاهش ذخایر آبزیان در دریاها و آب های داخلی ، تکثیر و پرورش آبزیان این توانایی را دارد که شکاف میان عرضه و تقاضا برای پروتئین آبزیان را پر کند.
ریشه لغوی شیلات از کلمه ” شیل ” است . شیل ابزار صیدی بود که جهت صید ماهیان سفید در شمال کشور استفاده می شد و جمع آن شیلات است. بهره برداری از سواحل جنوبی دریای خرز به صورت اجاره ای سالانه از سال 1219 شمسی ( زمان سلطنت محمد شاه قاجار) آغاز شد. این نظام حقوقی در بهره برداری به مدت 80 سال تا 1299 شمسی ادامه داشته است

هدف:

هدف از رشته علوم و مهندسی شیلات، ایجاد شرایط محیطی برای نمونه‌های زندگی دریایی و نکات اساسی است که به عنوان اصولی استفاده می‌شود که باید به هر نوع مساله‌ای اعمال شود. از این نکات می‌توان به موارد زیراشاره کرد: مهندسی شیلات هنوز سیستماتیک نشده است و ایجاد ارتباط ارگانیک میان بخش‌های زیستی و مهندسی آسان نیست. مهندسی شیلات زمینه گسترده‌ای دارد و محدود به کار و تحقیق در زمینه عبور ماهی، غربالگری ماهی، فناوری هیدرو نیرو، حفاظت و احیای زیستگاه، وسایل ماهیگیری و کاهش صید ماهی، و تجهیزات آبزی پروری نیست.

همچنین اجرای برنامه های شیلات کشور نیازمند نیروی کارآمد و متخصصینی است که از اطلاعات کافی در این زمینه برخوردار باشند. برای استفاده مطلوب از منابع آب های داخلی و آب های آزاد جهت تأمین پروتئین لازم است آگاهی از پرورش ، صید آبزیان و عمل آوری فرآورده های آن کسب گردد. با پرورش نیروی متخصص کارآموزده می توان به افزایش صید و پرورش ماهی و سایر آبزیان همت گماشت و با توجه به نرخ رشد جمعیت قسمت عظیمی از کمبود پروتئین را از بخش شیلات تأمین نمود.

 

بازه:

• ناظر کیفی و فنی در صنایع شیلات
• پژوهشگر در مؤسسات تحقیقات و اجرایی شرکت های شیلات
• سرپرست پروژه های صید و شیلات
• مشاوره در زمینه طراحی و ساخت فراوری محصولات شیلاتی
• رشد و پرورش قدرت درک مفاهیم اساسی شیلات و آبزیان و زیستگاه های آبی
• تهیه ، اجرا و نظارت طرح های پژوهشی کاربردی مربوط به شیلات و آبزیان

توانایی:

• تمرکز و دقت حواس
• مسئولیت پذیری بالا
• توانایی مدیریت و برنامه ریزی
• توانایی کار در شرایط دشوار
• علاقه به زیست شناسی و محیط های آبی

• ویژگی های شخصیتی

• واقع گرا / عمل گرا
• ریسک پذیر / کارآفرین
• مدیر
• کوشا و پیگیر

فارغ التحصیلان این رشته می توانند در سازمان ها و ارگان های مختلفی به فعالیت بپردازند. سازمان های شیلات و محیط زیست از این سازمان ها می باشند. متخصصان شیلات در این سازمان می توانند به پرورش ماهی بپردازند اما بسیاری از این متخصصان ترجیح می دهند که در سازمان های خصوصی اشتغال پیدا کنند. در هر صورت اشتغال در هر فرصت شغلی تخصص و توانایی خاص خود را می طلبد.

گرایش ها

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد :

• تکثیر و پرورش آبزیان
• بوم شناسی آبزیان
• صید و بهره برداری آبزیان
• فرآوری محصولات شیلاتی

 

گرایش های مقطع دکتری:

• تکثیر و پرورش آبزیان
• فرآوری محصولات شیلاتی
• صید و بهره برداری آبزیان
• بوم شناسی آبزیان

دانشگاه های ایران در حوزه شیلات

• دانشگاه تهران (محل تحصیل پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج)
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه فردوسی مشهد
• دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
• دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء(ص) – بهبهان
• دانشگاه گیلان – رشت (محل تحصیل دانشکده منابع طبیعی صومعه سرا)
• دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
• دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
• دانشگاه خلیج فارس – بوشهر (محل تحصیل دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی در حومه برازجان)
• دانشگاه شهرکرد

دروس پایه و تخصصی

دروس پایه:

ریاضیات عمومی ، فیزیک عمومی ، شیمی آلی ، بیوشیمی عمومی ، آمار ، بوم شناسی عمومی ، میکروبیولوژی عمومی ، ژنتیک عمومی ، جانورشناسی ، مساحی و نقشه برداری ، فناوری کاربردی رایانه ، ریخت شناسی و رده بندی گیاهی ، شیمی عمومی

دروس تخصصی و اختیاری :

هیدروشیمی ، خاکشناسی عمومی ، مبانی سنجش از دور ، سامانه اطلاعات جغرافیایی ، شناخت منابع طبیعی ، هیدروبیولوژی عمومی ، فیزیولوژی جانوری ، زبان تخصصی ، ماهی شناسی عمومی ، هوا و اقلیم شناسی ، پویائی شناسی جمعیت و ارزیابی ذخایر آبزیان ، حقوق و قوانین منابع طبیعی ، اصول روش های صید آبزیان ، اصول فرآوری محصولات شیلاتی ، اصول تکثیر و پرورش آبزیان ، آشنایی با تأسیسات برودتی شیلاتی ، آزمایش های منابع طبیعی ، مبانی زیست شناسی سلولی و مولکولی ، لیمنولوژی ، سیستماتیک ماهی و سایر آبزیان ، اصول تغذیه آبزیان ، تکثیر و پرورش آبزیان آب شیرین ،تکثیر و پرورش آبزیان دریایی ، بوم شناسی دریا ، بهداشت و بیماری های آبزیان ، مبانی اصلاح نژاد آبزیان ، هیدروتکنیک و طراحی استخرهای پرورش آبزیان ، کنترل کیفیت فرآورده های شیلاتی ، اقیانوس شناسی ، شناسایی ابزار و ادوات صید ، کارورزی 1 ، اصول مهندسی آبزی پروری ، جیره نویسی غذای آبزیان ، اقتصاد و بازاریابی شیلات ، ارزیابی زیستی محیط های آبی ، اصول ناوبری ، تکثیر ماهیان تزئینی ، بوم شناسی و رفتارشناسی آبزیان ، بوم شناسی تالابها ، آلودگی های منابع آب ، مدیریت منابع آب ، گیاهان آبزی و …

بازار کار رشته علوم شیلات

در ادامه لیستی از  مراکز فعالیت علاقمندان این رشته گردآوری شده است :

• سازمان شیلات کشور
• سازمان محیط زیست
• سازمان دامپزشکی
• سازمان منابع طبیعی
• موسسات آموزش و پژوهشی

• همچنین فارغ التحصیلان این رشته قادر خواهند بود با دایرکردن استخرهای پرورش ماهی به تولید ماهیان و آبزیان داخلی بپردازند

سطح درآمد:

در صورت داشتن تخصص و ورود به بازار کار اقتصادی، این رشته بسیار پر در آمد است. به نحوی که پرورش آبزیان پر سودترین تولیدی در بین موجودات پرورشی به حساب می‌آید و در حال حاضر فعالیت‌هایی همچون تکثیر و پرورش میگو بازار بسیار خوبی در حوزه داخلی و صادرات خارجی به خود اختصاص داده است. سایر تخصص‌های شیلاتی همچون فرآوری محصولات شیلاتی نیز از اهمیت بالایی در حوزه اقتصاد برخوردار است که می‌تواند ارزش افزوده محصولات تولیدی را افزایش داده و از خام فروشی و صادرات محصولات جلوگیری نماید.

مهاجرت

بهترین بازار کار رشته شیلات در کشورهایی قرار داد که صنعت شیلات پیشرفته و صادرات بالایی دارند (مانند هلند، سوئد، شیلی، کانادا، هند، آمریکا، نروژ و چین). این کشورها برای افزایش نیروی کارآزموده و توانمند ارزش زیادی قائل هستند و بورسیه و اسکالرشیپ های زیادی را برای دانشجویان در نظر می گیرند.

بیشتر فرصت های شغلی رشته شیلات در بخش دولتی هستند. اما امروزه در بیشتر کشورها، بخش خصوصی هم وارد صنعت شیلات شده و فرصت های شغلی بسیاری را ارائه می دهند. بخش دولتی عموما در حوزه ماهیگیری، صنعت غذایی و انبارداری فعالیت می کنند و بخش های خصوصی در حوزه فراوری مواد غذایی و تکنولوژی های مرتبط فعالیت دارند.

گرایش های رشته شیلات در خارج از کشور

گرایش های رشته شیلات در مقطع کارشناسی

• Fisheries Science

• Industrial Fish and Fisheries

• Aquaculture

گرایش های رشته شیلات در مقطع کارشناسی ارشد

• fisheries science

• Aquaculture Systems

• Oceans and Fisheries

علوم و مهندسی شیلات، زمینه آکادمیک درک و مدیریت شیلات است. تأمین مواد غذایی پروتئینی مورد نیاز بدن انسان، ارزش غذایی بالا فراورده‌های پروتئینی آبزیان، وسعت حوزه‌های آبی مناسب برای پرورش آبزیان؛ ضرورت بهره‌برداری صحیح از ذخایر عظیم و گونه‌های مختلف آبزیان به منظور حفظ آنها اهمیت رشته علوم و مهندسی شیلات را می‌رساند.این رشته در بسیاری از دانشگاه های دنیا ارائه می گردد.

 

دانشگاه های ارائه دهنده این رشته در دنیا :

• Hull International Fishery Institute, (HIFI), University of Hull
• Quinny College of Natural Resources, Utah State University
• The University of Aberdeen
• Department of Fisheries and Wildlife, Oregon State University
• Ocean University of China
• Deakin University
• The Washington State University
• Texas A&M College of Life sciences
• School of Fishery Sciences, Hokkaido University, Japan

 

افراد مطرح و تاثیرگذار این رشته:

• امین کیوان: استادرشتهآبزیان و از او به عنوان پدر علم شیلات نوین ایران یاد می‌شود. امین کیوان از استادان بنیانگذار و پیشکسوت شیلات ایران بود که در گستره علوم و فنون شیلاتی، تألیفات با ارزشی در نیم قرن اخیر در داخل و خارج از ایران، از خود برجای گذاشت.
• محمد بهمن :کارآفرین نمونه کشور در بخش شیلات و مخترع دستگاه حذف ذرات معلق، دستگاه پروتئین گیر و دستگاه اکسیژن ساز