علوم و مهندسی خاک

خاک به عنوان یکی از مهم ترین اجزاء تشکیل دهنده طبیعت و بستر رشد گیاهان توسط عوامل و فرآیندهای مختلف طبیعی در طی زمان های نسبتاً طولانی تشکیل می گردد. آگاهی از ویژگی های خاک در جهت بهره برداری و مدیریت صحیح این منبع خدادای ضروری است.آگاهی از روند تشکیل و تحول خاک ، شناخت خاک و اجزاء آن ، درک ارتباط عوامل مختلف مؤثر در خصوصیات خاک ، مدیریت علمی و جامع نگر در بهره برداری ، افزایش حاصلخیزی و پتانسیل تولید ، جلوگیری از تخریب منابع خاک و توجه به مبانی کشاورزی پایدار ضرورت این رشته را روشن می نماید. بعلاوه توجه به خاک یکی از الزامات توسعه پایدار ، ارتقاء استانداردهای مدیریت و ایجاد امنیت غذایی برای جمعیت در حال رشد کشور است.

خاک به عنوان بستر از زمان های قبل از میلاد مورد توجه قرار گرفته است. از قرن نوزده به بعد  به تدریج خاک شناسی جنبه ی آکادمی گرفته است. از سال 1840 یک دانشمند در کتابی تحت عنوان کاربرد شیمی در خاک ارتباط تغذیه و خاکشناسی را مورد بررسی قرار داد. آقای داکوچائف یکی از دانشمندان روسیه ، که زمین شناس بوده است ، مجبور می شود از طرف دولت اراضی کشاورزی را برای اخذ مالیات دسته بندی و طبقه بندی کند. و اراضی را به نه دسته تقسیم نمود ؛ تا بتوان مطابق با تولید و توان اراضی مالیات را اخذ نمود. بعد ها این دانشمند به عنوان پدر علم خاکشناسی نام گرفت. بعد از آن گلینکا ، که زمین شناس بود ، روی چگونگی تشکیل خاک و فرایندهای مربوطه بحث و تحقیق نمود و نتیجه گرفت که خاک متاثر از عوامل مادری است.

این رشته به بررسی املاح و ویژگی های مختلف خاک اشاره دارد، وسعی دارد تا به این صورت کمبودهایی که مانع از بهره وری زمین های مختلف می شوند را شناسایی و رفع نماید.

هدف:

چون خاک یک منبع طبیعی غیر قابل تجدید شونده است، بهره برداری نامناسب از آن موجب تخریب و کاهش تولید در بخش کشاورزی می شود. بنابراین هدف اصلی از ایجاد و توسعه گروه علوم و مهندسی خاک، پرورش دانش آموختگان علوم خاک در مقاطع مختلف است تا با مباحثی چون شناخت خاک و بررسی کیفیت آن، و نیز نحوه مدیریت خاک به عنوان یک منبع تولید آشنا شوند. از این طریق می توان به حفاظت خاک از انواع آسیب‌ها (مثل فرسایش، آلودگی و شور و سدیمی شدن) برای نسل های آینده اقدام نمود.

بازه:

• شناسایی روابط خاک و آب و گیاه و عوامل مختلف اقلیمی
• شناسایی مراحل پیدایش و تکامل خاکها
• شناسایی و رده بندی انواع خاکهای مورد استفاده در کشاورزی
• برنامه ریزی و اجرای زمینه های مختلف آموزشی ، تحقیقاتی و بهره برداری از خاک و منابع اراضی
• شناسایی ، رده بندی و تهیه نقشه خاک
• تعیین پتانسیل های ذاتی و تناسب اراضی
• محاسبه توان تولید ، برنامه ریزی تولیدات زراعی ، باغی ، حفاظت خاک و آب

فارغ التحصیلان کارشناسی این رشته می توانند در زمینه های: طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر طرحهای خاک شناسی به منظور بهره برداری صحیح از اراضی کشاورزی، حفاظت و اصلاح اراضی، مشاوره و کارشناسی به منظور برنامه ریزی طرحهای عمرانی در زمینه آب و خاک و کشاورزی فعالیت کنند. همچنین در بخشهای: آب و فاضلاب، حفظ محیط زیست، مرتع، آبخیزداری و آبخوان داری، کویر و بیابان زدایی، ارائه برنامه های ترویجی در اداره های کشاورزی و در مراکز تحقیقاتی مرتبط با آب و خاک کشاورزی شرایط فعالیت مهیا است.

توانایی:

• علاقه مندی به طبیعت، زیرا وقت زیادی در این رشته، صرف شناخت خاک در بستر طبیعت می شود
• تسلط به دروس شیمی و ریاضی
• قدرت تجزیه و تحلیل بالا
• پشتکار و دقت فراوان

• دارا بودن انرژی زیاد برای انجام پژوهش و تحقیق خارج از شهر

ویژگی های شخصیتی:

• پژوهشگر / علمی
• واقع گرا / عمل گرا
• جزئی نگر
• تلاشگر

تیپ شخصیتی

INFJ  – مدافعان فوق العاده همه کاره هستند، اما برخی از محیط های کاری ممکن است آنها را به شیوه ای اشتباه سوق دهند. این امر به ویژه در مورد مکان‌های کاری که استقلال یا نمایندگی کمی ارائه می‌دهند صادق است و کارمندان را مجبور می‌کند تا بدون توجه به نیازها یا نقاط قوت فردی به پروتکل‌های سخت و تکراری پایبند باشند. افراد با این تیپ شخصیتی ممکن است از انتقاد و فشار ناشی از محیط های کاری سخت و رقابتی نیز ناراحت شوند.

گرایش ها

امکان تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری نیز وجود دارد همچنین گرایش های علوم مهندسی خاک در ادامه گفته شده است

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد:

• شیمی ، حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه
• بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک
• فیزیک و حفاظت خاک
• منابع خاک و ارزیابی اراضی

گرایش های مقطع دکتری :

• مدیریت حاصل خیزی و زیست فنّاوری خاک
• شیمی ، حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه
• بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک
• فیزیک و حفاظت خاک
• منابع خاک و ارزیابی اراضی

دانشگاه های ایران در حوزه علوم مهندسی خاک

• دانشگاه تهران (محل تحصیل پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج)
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه شیراز
• دانشگاه تبریز
• دانشگاه فردوسی مشهد
• دانشگاه شهید چمران – اهواز
• دانشگاه زنجان
• دانشگاه شهید باهنر – کرمان
• دانشگاه گیلان – رشت
• دانشگاه بوعلی سینا – همدان
• دانشگاه یزد

دروس پایه و تخصصی

دروس پایه:

ریاضیات عمومی – فیزیک عمومی –زمین شناسی-شیمی آلی-شیمی عمومی-آمار و احتمالات-شیمی تجزیه – زیست شناسی – آناتومی و فیزیولوژی گیاهی

دروس تخصصی و اختیاری :

آبیاری عمومی ، باغبانی عمومی ، خاکشناسی عمومی ، زراعت عمومی ، طرح آزمایشه های کشاورزی 1 ، ماشین های کشاورزی عمومی ، کارتوگرافی ، هوا و اقلیم شناسی ، اکولوژی ، ارزیابی خاکها و اراضی ، بیولوژی خاک ، پیدایش خاک ، رده بندی خاکها ، تغذیه گیاه ، حاصلخیزی خاک و کودها ، خاکهای شور و سدیمی ، رابطه آب خاک و گیاه ، زبان تخصصی ، شناسایی و تهیه نقشه خاک ، شیمی خاک ، فرسایش و حفاظت خاک ، فرسایش بادی ، فیزیک خاک ، مبانی زهکشی ، میکروبیولوژی خاک ، مدیریت خاک در کشاورزی پایدار ، مهارت آموزی ، کارورزی 1و2 ، آلودگی خاک و آب ، تفسیر عکس های هوایی ، برنامه نویسی رایانه ، جغرافیای خاک ، خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک ، ریاضیات 1 ، کاربرد رادیوایزوتوپ ها در خاکشناسی ، کودهای شیمیایی و آلی ، سنجش از دور و سامانه های اطلاعات جغرافیایی ، تولید محصولات ارگانیک ، میکروبیولوژی آب و پساب ، کمپوست ، کیفیت آب آبیاری ، بیوشیمی عمومی ، مکانیک خاک ، طراحی سیستم های آبیاری سطحی ، مدیریت گلخانه ، پروژه طراحی سامانه های آبیاری ، مساحی و نقشه برداری ، گیاه شناسی میدانی ، مدیریت مزرعه ، دیمکاری ، زراعت غلات و …

بازار کار رشته علوم مهندسی خاک

خاک مادر هستی و میراث بشر برای آیندگان است. این رشته دانشگاهی یکی از رشته های پراهمیت در مجموعه علوم مهندسی بشمار می آید. اما بازار کار و آینده شغلی رشته دانشگاهی علوم و مهندسی در کشور ما ایران خیلی مناسب نمی باشد و فارغ‌التحصیلان این رشته به زحمت شغل مورد علاقه خود را پیدا می کنند. اما بازار کار رشته دانشگاهی علوم و مهندسی را می توان در بسیاری از سازمان ها و شرکت های خصوصی جستجو نمود :

• آزمایشگاه های دولتی و خصوصی که حوزه فعالیتشان شیمی خاک است.
• کار در گلخانه ها و مؤسسات حفاظت از محیط زیست
• اشتغال در مکان های تولید خاک مناسب و انجام خدماتی مانند تعیین پارامترهای فیزیکی خاک، تعیین سطح کود
• اشتغال در شرکت های مشاوره مهندسی
• تا سیس شرکت شخصی
• تهیه نقشه های خاک و حاصلخیزی خاک
• تعیین قابلیت اراضی
• احداث سیستم های آبیاری تحت فشار

درآمد این رشته تحصیلی در کشورهای خارجی می تواند بسیار بیشتر از ایران باشد، زیرا کشورهای پیشرفته به رشته هایی همچون مهندسی خاک و زمین شناسی برای کارایی بهتر منابعشان، بیشتر اهمیت می دهند.

آمریکا، استرالیا، انگلستان کشورهایی هستند که بیشترین درآمد این رشته دانشگاهی در آن‌ها وجود دارد و علاقه‌مندان به این رشته و کسب درآمد در آن می‌توانند برای درآمد بهتر به کشورهای اشاره‌شده مهاجرت کرده و همچنین می توانند در همین کشور ها تحصیلات خود را ادامه دهند.

در خارج از کشور ، به عنوان یک نوع مهندس محیط زیست ، آمار اشتغال آنها. بر اساس اطلاعات سال 2015، حدود 28 درصد، یعنی بیش از یک چهارم، در خدمات مهندسی کار می کنند. آنها به عنوان بخشی از تیم‌ها، به‌ویژه در پروژه‌های مهندسی و ساخت‌وساز، کار خواهند کرد و تخصص خود را در مورد نحوه بهترین رویکرد به توسعه مبتنی بر داده‌های استخراج‌شده از خاک‌های محلی ارائه می‌کنند.

حدود 20 درصد یا یک پنجم در مشاوره فنی و علمی کار می کنند. بسیاری از این افراد با مشاغل مستقل یا مشاغل آزاد کار می کنند و خدمات فنی خود را به صورت قراردادی انجام می دهند. آنها در سراسر هیئت مدیره استخدام خواهند شد و طیف وسیعی از تخصص و مهارت ها را ارائه می دهند.

 

سطح درآمد:

درآمد مهندس خاک در ایران به طور کامل وابسته به نوع کار و شرکتی که در آن کار می کند و شهر و محل فعالیت و سایر عوامل دیگر است. با توجه به عدم تطابق ظرفیت بازار کشور در این حوزه با میزان فارغ التحصیلان شاخه های مختلف این رشته، درآمد قابل توجهی در انتظار آن دسته از متخصصینی  که در پی استخدام می باشند، نیست . از سوی دیگر بعضی از مهندسان خاک که اقدام به کارآفرینی در روستا و یا شهرستان خود نموده اند، بعد از گذشت چند سال توانسته اند درآمد مورد انتظار و قابل قابلی برای خود و بسیاری دیگر از همشهریان و اطرافیان خود ایجاد کرده و به تولید علمی و بهینه محصولات کشاورزی بپردازند.

مهاجرت

رشته مهندسی خاک یکی از پراهمیت ترین رشته های مهندسی است که در برخی کشورها از زیر شاخه های رشته مهندسی عمران و در برخی کشورها جزء زیر شاخه های مهندسی کشاورزی قرار می گیرد. مهم ترین دروسی که دانشجویان مهندسی خاک در دوره ی تحصیلی خود می خوانند شامل موارد زیر است: ارزیابی زمین های کشاورزی از لحاظ زلزله خیز بودن آن بررسی خاک زمین کشاورزی برای تولید محصولات کشاورزی مرغوب حفظ سازه ها برای حفاری های عمیق بررسی همه عوامل زمین شناسی و ژيوتکنیک برای ساختمان ها و زیرساخت ها و تاسیسات صنعتی هر آنچه به حفظ کیفیت خاک برای آینده کمک می کند.

مهاجرت کاری خاک شناس که با هدف ساخت آینده‌ای بهتر، دستیابی به موقعیت شغلی با شرایط بالاتر، حقوق و درآمد مطلوب و… انجام می‌شود، نیازمند دارا بودن شرایط خاصی نیست.

برای مهاجرت کاری خاکشناس تنها کافیست فرد دو الی سه سال سابقه کاری مرتبط با خاک شناسی داشته باشد، مدرک دانشگاهی یا مدارک فنی و حرفه‌ای در کنار مهارت و تخصص لازم در این رشته و با توجه به نیاز کارفرما نمره آیلتس مورد نظر را اخذ نماید.

ویزای تحصیلی صرفاً به‌تنهایی اقامت دائم یک کشور خارجی را به همراه نخواهد داشت. اگرچه تحصیل در دانشگاه‌های برجسته کشورهای درجه‌یک اروپا و کانادا، آینده روشنی را برای افراد رقم می‌زند و احتمال یافتن موقعیت شغلی مناسب با درآمد بالا را افزایش می‌دهد.

در بسیاری از کشورهای اروپایی و کانادا، به فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها ویزای اقامت موقت ارائه می‌شود؛ به‌این‌ترتیب افراد این فرصت را خواهند داشت تا با دریافت جاب آفر ویزای تحصیلی خود را به ویزای کاری تبدیل کنند؛ برای مثال دانشجویان در کانادا با دریافت ویزای موقت تا ۱۸ ماه فرصت دارند تا شغل مدنظر خود را پیدا کنند.

رشته مهندسی خاک به‌عنوان یکی از رشته‌های مهندسی کشاورزی در دانشگاه‌های لینکن در نیوزلند، وسترن استرالیا، ویرجینیا تک در آمریکا، ماسی در نیوزلند، بنگور در انگلستان، کوئینزلند در استرالیا، آبردین در انگلستان، تگزاس تک در آمریکا، وایومینگ در آمریکا، ادینبورگ در انگلستان، تنسی در آمریکا، پوترا مالزی، بریتیش کلمبیا در کانادا، ژجیانگ در چین و وریج بروکسل در بلژیک از جمله دانشگاه‌هایی هستند که رشته تحصیلی مهندسی خاک را در دوره‌های مختلف تحصیلات تکمیلی به دانشجویان ارائه می‌دهند.

افراد مطرح و تاثیرگذار این رشته:

ویزلی وازیلِویچ داکوچایف : پدر علم خاک شناسی جهان