میکروبیولوژی
علم میکروبیولوژی گرایشی از زیست شناسی است که به بررسی و مطالعه میکرو ارگانیسم ها (باکتری ها، ویروس ها، قارچ های میکروسکوپی و پروتوزوئرها ) می پردازد . در این علم ارتباط میکرو ارگانیسم ها(با خودشان و موجودات عالی تر) و چگونگی استفاده بهینه از آنها و جلوگیری از ضررها و زیان هایی که میکرو ارگانیسم ها می توانند به حیات انسان ها، دام ها و نباتات وارد کنند، بحث می کند .
نخستین کسی که در مورد موجودات میکروسکوپی اندیشید، دانشمند ایتالیایی، گیرولامو فراکاستورو بود که گمان می‌کرد بیماری‌ها واگیردار هستند. با این که زاخاریاس یانسن در سال ۱۶۰۹ اساس میکروسکوپ را کشف کرد، اما پایه‌ریزی دانش میکروب‌شناسی به قرن ۱۷ میلادی بازمی‌گردد که یک بازرگان پارچهٔ هلندی به نام آنتونی فان لیوون‌هوک توانست با میکروسکوپ اختراعی خود، نخست الیاف پارچه‌ها و سپس دنیایی از موجودات و ذرات ریز را در قطره آب برکه مشاهده کند. او حتی توانست گلبول قرمز را هم ببیند. در اواخر قرن ۱۷ نظریه تولید خودبخودی مورد بحث قرار گرفت. در این زمان بسیاری از دانشمندان از جمله فرانسیکو ردی، فکر می‌کردند میکروارگانیسم‌ها از مواد غیر زنده ایجاد شده‌اند. در سال ۱۷۶۶ اسپالانزانی نتیجه گرفت که میکروب‌ها از هوای غیرسترون وارد محلول‌های غذایی شده و آنها را فاسد می‌کنند.
در واقع، رشته میکروبیولوژی به مطالعه ریز اندامگانی می‌پردازد که یا تک سلولی هستند، یا چند سلولی و یا بی‌سلولی می‌باشند؛ این ریز اندامگان خود به چند دسته ویروس‌ها، باکتری‌ها، آغازیان، قارچ‌ها و انگل‌ها تقسیم می‌شوند. همان‌طور که در درس زیست‌شناسی رشته علوم تجربی بیان شده است، قارچ‌ها و آغازیان جزو یوکاریوت‌ها محسوب شده و دارای اندامک غشادار هستند؛ اما باکتری‌ها و آرکی‌ها به دلیل نداشتن غشا، جزو یوکاریوت‌ها محسوب می‌شوند.
در حالت کلی کاربردهای رشته میکروبیولوژی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- کاربرد در فیزیولوژی میکروبی: در این زمینه، میکروبیولوژی به میکروب‌شناسان کمک می‌کند تا با استفاده از میکروارگانیسم‌ها، بر روی رشد، متابولیسم و ساختار سلول‌های میکروبی مطالعه کنند.
- کاربرد در ژنتیک میکروبی: در این زمینه، با استفاده از علم میکروبیولوژی به مطالعه نحوه تنظیم و بیان ژن‌ها در میکروب‌ها در رابطه با عملکرد سلولی آنها می‌پردازند. گفتنی است، این شاخه با حوزه زیست‌شناسی مولکولی نیز در ارتباط است.
- کاربرد در میکروبیولوژی مولکولی: در این حوزه نیز به کمک میکروبیولوژی به مطالعه زیست‌شناسی مولکولی و ژنومیک میکروارگانیسم‌ها می‌پردازند.
- کاربرد در میکروب‌شناسی پزشکی: در این حوزه نیز به بررسی نقش میکروب‌ها در بیماری‌های انسان‌ها شامل پاتوژنز میکروبی، اپیدمیولوژی و ایمونوژی مطالعه می‌شود.
- کاربرد در میکروبیولوژی دامپزشکی: این حوزه نیز به نوبه خود در حیطه بررسی نقش میکروب‌ها در داروهای دامپزشکی یا تاکسونومی حیوانات با کمک علم میکروبیولوژی می‌پردازد.
- کاربرد در میکروبیولوژی صنعتی: در این حوزه با کمک علم و دانش میکروبیولوژی به بهره‌برداری از میکروب‌ها به منظور استفاده در صنایع مختلف مانند تصفیه فاضلاب‌های شهری و … می‌پردازند.
- همچنین علم میکروبیولوژی در سایر علوم مانند میکروبیولوژی محیطی، میکروبیولوژی تکاملی، ایرو میکروبیولوژی، میکروبیولوژی غذایی و میکروبیولوژی دارویی کاربردهای بسیار فراوانی دارد.
هدف:
با توجه به نقش انکارناپذیر میکروارگانیسم ها در ابعاد مختلف زندگی بشر ، از جمله در حوزه های سلامت ، صنعت ، انرژی و کشاورزی ضرورت دارد تا جنبه های مختلف زیست شناسی و زیست فناوری میکروارگانیسم ها ، مطالعه ، کشف و توسعه یابد. هدف از رشته میکروبیولوژی تربیت کارشناسان متعهد و متخصص آشنا به مفاهیم اساسی زیست شناسی که بتوانند نیازهای مراکز آموزش عالی ، پژوهشی ، تولیدی ، خدماتی در زمینه های مذکور را برطرف نمایند.
بازه:
- انجام آزمایشات مختلف برای شناسایی انواع میکروب ها
- بررسی و شناسایی میکروب ها جهت کنترل بیماری های عفونی
- استفاده از روش های مختلف برای تهیه و آزمایش داروهای جدید
- انجام آزمایش و پژوهش های مختلف برای کنترل کیفیت مواد غذایی و استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم‌ها در تولید مواد غذایی جدید و بهینه کردن مواد غذایی موجود
- انجام آزمایشات مختلف در جهت استفاده از میکروارگانیسم ها برای کنترل آلودگی های محیط زیست و شیوع مواد سمی
- ارائه نتایج پژوهش ها به افراد و منابع معتبر
توانایی:
- به روز بودن و آگاهی از آخرین پیشرفت های علمی
- حافظه خوب
- ذهن جستجوگر
- قدرت تجزیه و تحلیل مناسب
- داشتن صبر و حوصله زیاد
- دقت بالا و توجه به جزئیات
- ویژگی های شخصیتی
- قابلیت کار با نرم افزارها
- پژوهش گر
- علمی
- جزئی نگر
- متفکر و تحلیل گر
MBTI
INTP – گفته می شود، منطق دانان نیازی به محدود کردن خود به زمینه های فنی ندارند. استعداد آنها برای تجزیه و تحلیل و تحقیق می تواند تقریباً در هر رشته کاری ارزشمند باشد – و منطق دانان این انعطاف پذیری را دارند که حتی در مشاغلی که ممکن است به نظر نمی رسد یک مسابقه واضح به نظر برسد، بدرخشند. هر شغلی که به این شخصیت‌ها اجازه می‌دهد تا فرآیندهای جدیدی را اختراع یا آزمایش کنند – از تدریس گرفته تا مدیریت و تجارت – می‌تواند رضایت بی‌پایانی را به آنها بدهد.
گرایش ها
گرایش های این رشته در مقطع ارشد به 3 دسته غذایی، پزشکی و صنعتی تقسیم می شود.
گرایش غذایی
همان طور که می دانید بسیاری از مواد غذایی که ما روزانه از آنها استفاده می کنیم مانند پنیر، ماست و … با استفاده از میکروب های مفید تولید می شود. در واقع کارشناسان گرایش غذایی با مشغول شدن در کارخانه های مواد غذایی سعی در بهبود فرآیند تولید مواد غذایی می کنند
گرایش پزشکی
همه ما می دانیم که میکروب ها به دو دسته مفید و غیر مفید تقسیم می شوند. یکسری از میکروب های برای انسان های بیماری زا هستند. میکروبیولوژیست ها در این گرایش به بررسی میکروب های بیماری زا برای انسان و نحوه فعالیت آنها می پردازند.
گرایش صنعتی
این گرایش هم با هر دو دسته میکروب های سر و کار دارد. میکروبیولوژیست ها از با شناسایی میکروب های مفید برای تولید نان، ماست و پنیر و از میکروب های مضر برای تولید مواد صنعتی و شیمایی مانند اسید ها استفاده می کنند و با ارائه راه های مناسب به دفع بهتر مواد زاید می پردازند. این رشته دارای شاخه های زیر می باشد که به معرفی هرکدام از آن ها می پردازیم.
در مقطع دکتری بدون گرایش و با نام میکروبیولوژی ارائه می گردد.
دانشگاه های ایران در حوزه میکروبیولوژی
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شهید بهشتی- تهران
- دانشگاه الزهرا (س) (ویژه خواهران) – تهران
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه مازندران – بابلسر
- دانشگاه شهید چمران – اهواز
- دانشگاه لرستان – خرم آباد
دروس پایه و تخصصی
دروس پایه:
ریاضی عمومی –شیمی عمومی و آزمایشگاه –فیزیک و آزمایشگاه-زبان عمومی و…
دروس تخصصی:
میکروبیولوژی محیطی و آزمایشگاه- میکروبیولوژی غذایی و آزمایشگاه- باکتری شناسی 2 و آزمایشگاه- قارچ شناسی و آزمایشگاه- میکروبیولوژی صنعتی و آزمایشگاه- بیوشیمی فیزیک- مبانی فیزیولوژی گیاهی و آزمایشگاه- ایمونولوژی و آزمایشگاه- تکامل- ژنتیک 1 و آزمایشگاه- ژنتیک 2 و آزمایشگاه- میکروبیولوژی 1و2 و آزمایشگاه- بیوفیزیک- باکتری شناسی و آزمایشگاه- پروتوزئولوژی- زیست شناسی مولکولی و آزمایشگاه- ویروس شناسی- زیست شناسی پرتوی- مبانی فیزیولوژی جانوری و آزمایشگاه- کولوژی عمومی- زیست گیاهی و آزمایشگاه- زیست شناسی جانوری و ازمایشگاه- آمار زیستی
بازار کار رشته میکروبیولوژی
پتانسیل های زیادی برای بازار کار این رشته وجود دارد. اگر فارغ التحصیلان به طور کامل مباحث تئوری را یاد بگیرند و تجربه عملی خود را افزایش دهند می توانند در کارخانه صنایع غذایی یا صنایع دارویی مشغول به کار شوند . گرچه یافتن شغل مناسب بستگی به مهارت ها و تجربه وی دارد اما هر چه فرد سطح تحصیلات بالاتری در این رشته داشته باشد، راحت تر کار پیدا می کند.
همچنین لیست زیر از مراکزی که امکان فعالیت برای این رشته فراهم شده است :
- سازمان های حوزه بهداشت و درمان
- آزمایشگاه های پاتولوژی و میکروب شناسی بیمارستان ها
- پژوهشگاه های نفت
- بخش های تحقیقاتی
- صنایع غذایی و دارویی، کشاورزی، محیط زیست
- موسسات پژوهشی مرتبط با محیط زیست
- موسسات آموزش عالی کشور
سطح درآمد:
میزان درآمدها به سابقه کاری، تجربه و تخصص افراد، حوزه های مختلف کاری، نوع شرکت، شهر محل کار و …. بستگی دارد.
مهاجرت
علاقه‌مندان به رشته میکروبیولوژي برای ورود به این شغل حداقل به مدرک کارشناسی نیاز دارند. افرادی که برای این رشته در خارج از کشور اپلای می‌کنند، معمولا در رشته‌هایی مانند شیمی، فیزیک، آمار، بیوشیمی و ژنتیک فارغ‌التحصیل می‌شوند. بیشتر دانشگاه‌ها دوره‌های عملی و آزمایشگاهی را نیز برای دانشجویان در نظر گرفته‌اند. برخی دانشگاه‌ها نیز گواهی‌های خاصی را در این رشته اعطا می‌کنند که دانشجویان می‌توانند در حوزه‌ای خاص تخصص بگیرند. این گواهی‌ها بیشتر برای افرادی که در حوزه‌های خاصی مثل مواد غذایی، حوزه دارویی و میکروبیولوژیستی فعال هستند بسیار کاربردی است. اگر چه الزامات ورود به این رشته و اپلای در خارج از کشور از دانشگاهی به دانشگاه دیگر متفاوت است، اما در بیشتر دانشگاه‌ها نمره GPA باید حداقل ۳.۳ و یا بالاتر باشد و متقاضی بر اساس زبان آموزش دانشگاه، مدرک معتبر زبان را با حداقل نمره مورد نیاز ارائه دهد. افرادی که می‌خواهند بعد از تحصیلات کارشناسی میکروبیولوژی در مقاطع بالاتر اپلای کنند لازم است تا در طول تحصیل کارشناسی، رزومه‌ای قوی و پر بار آماده کنند. به عنوان مثال، دوره‌ی کارآموزی خود را حتما در آزمایشگاهی معتبر بگذرانند و به دنبال کسب تجربه باشند.
محبوب‌ترین رشته‌هایی که دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد میکروبیولوژی اپلای می‌کنند، موضوعاتی مانند بیوشیمی، بیوانفورماتیک، بیوتکنولوژی، میکروبیولوژی محیط زیست، ژنتیک، میکروبیولوژی پزشکی و زیست شناسی مولکولی است. میکروبیولوژیست‌هایی که قصد انجام تحقیقات علمی و یا کار مستقل دانشگاهی دارند، ملزم به اخذ دکترای میکروبیولوژی هستند. رایج‌ترین رشته‌‌ی منتخب دانشجویان در مقطع دکتری ویرولوژی یا همان ویروس شناسی است که دانشجویان به جز شرکت در کلاس، ملزم به انجام تحقیقات و ارائه پایان‌نامه هستند. در این مقطع میکروبیولوژیست‌ها به انجام تحقیقات به شیوه علمی، تجزیه و تحلیل داده‌های موجود، آماده سازی، تفسیر و ارائه داده‌ها با استفاده از برنامه‌های آماری و تفکیک‌های کیفی و کمی و دیگر فعالیت‌ها می‌پردازند.
فرصت‌های شغلی رشته میکروبیولوژی به عوامل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، رشته و گرایش، کشور هدف، میزان ساعات کاری و سطح آموزش و تجربه بستگی دارد. مدرک میکروبیولوژی به شما کمک خواهد کرد که واجد شرایط بسیاری از مشاغل فنی، تحقیقاتی و بالینی باشید. اگر چه بخش مهمی از کار میکروبیولوژیست‌ها در آزمایشگاه‌ها است، اما میکروبیولوژیست‌ها می‌توانند در آزمایشگاه‌های پاتولوژی و یا میکروب شناسی بیمارستان‌ها، در پالایشگاه‌های نفت، بخش‌های تحقیقاتی مربوط به حوزه‌های دارویی و یا غذایی و محیط زیست مشغول به کار شوند. آنها همچنین می‌توانند به عنوان کارشناس مواد غذایی و یا به عنوان کارشناس آزمایشگاه در حوزه ساخت واکسن فعالیت کنند.
برترین دانشگاه های رشته میکروبیولوژی در دنیا
- دانشگاه نبراسکا – لینکلن
- دانشگاه ایالتی تگزاس
- دانشگاه کالسونین گلاسکو
- دانشگاه ایالتی آریزونا
- دانشگاه شرقی نیومکزیکو
افراد مطرح و تاثیرگذار این رشته:
دکتر فریدون ملک زاده : پدرعلم میکروبیولوژی در ایران است .او دکتراى تخصصى باکترى شناسى از دانشگاه ایالتى لوئیزیاناى آمریکا و فوق تخصص اکولوژى میکروب ها از دانشگاه ایالتى آریزوناى آمریکا داشته و استاد برتر و نمونه دانشگاه تهران بوده است . همچنین تحقیقات و تالیفات زیادی در حوزه میکروبیولوژی از ایشان به جای مانده است .
- admin
- مرداد 4, 1400
- 1:56 ق.ظ
