علوم و مهندسی شیلات

\"تعریف

علوم و مهندسی شیلات شامل برنامه های آموزشی مشخص می باشد که طی آن پذیرفته شدگان با علوم مختلف بیولوژی جانوری و گیاهی و اکولوژی دریایی به عنوان منابع اصلی و زیربنایی شیلات آشنا گشته و به شناخت آبزیان آب های داخلی (آب شیرین) و دریایی و نحوه تکثیر و پرورش آن ها آشنا خواهند شد و بالاخره مسائل مربوط به صید و صیادی و فرآورده های آبزیان را خواهند آموخت. لازمه استفاده از تمام تخصص های شیلاتی به موجودیت و حفظ ذخایر آبزیان بستگی دارد و بنابراین حفظ ذخایر آبزیان و در گام اول شناخت خصوصیات مختلف بیولوژی و بوم شناسی ضرورت دارد تا با داشتن این اطلاعات بتوانیم در جهت حفظ ذخایر آبزیان کشور که علاوه بر ارزش اقتصادی ، در جهت حفظ محیط زیست و زیستمندان که انسان ها نیز در زمره آن ها قرار دارند ، اقدام گردد و همچنین یکی از وظایف عمده شیلات تأمین پروتئین برای تغذیه رو به افزایش کشور ما می باشد . با توجه به پتانسیل های موجود در منابع آبی کشور جهت آبزی پروری و نیز کاهش ذخایر آبزیان در دریاها و آب های داخلی ، تکثیر و پرورش آبزیان این توانایی را دارد که شکاف میان عرضه و تقاضا برای پروتئین آبزیان را پر کند.
ریشه لغوی شیلات از کلمه ” شیل ” است . شیل ابزار صیدی بود که جهت صید ماهیان سفید در شمال کشور استفاده می شد و جمع آن شیلات استبهره برداری از سواحل جنوبی دریای خرز به صورت اجاره ای سالانه از سال 1219 شمسی ( زمان سلطنت محمد شاه قاجار) آغاز شد. این نظام حقوقی در بهره برداری به مدت 80 سال تا 1299 شمسی ادامه داشته است. تا زمان محمد شاه ، حاکمان هر منطقه به میل خود رودخانه ها و دریا را به اتباع روسیه اجاره می دادند. اما از سال 1215 هجری شمسی این اختیار با فرمان محمد شاه لغو شددر سال 1306 هجری شمسی بین دولت های ایران و شوروی سابق پیمانی جهت تاسیس شرکت مختلط برای صید ماهی در سواحل جنوب دریای مازندران منعقد شد و سایر رودخانه های داخلی در اختیار وزارت دارایی قرار گرفت که به طور سالانه از طریق مزایده اجاره داده می شددر سال 1332 هجری شمسی شرکت شیلات توسط دکتر محمدمصدق ، نخست‌وزیر وقت ، ملی اعلام گردید و به عنوان شیلات ایران نامگذاری شد. این تشکیلات اولین ساختار سازمانی رسمی ماهیگیری کشور بود و به همین دلیل شیلات ایران نامیده شد.

\"هدف،

اجرای برنامه های شیلات کشور نیازمند نیروی کارآمد و متخصصینی است که از اطلاعات کافی در این زمینه برخوردار باشند. برای استفاده مطلوب از منابع آب های داخلی و آب های آزاد جهت تأمین پروتئین لازم است آگاهی از پرورش ، صید آبزیان و عمل آوری فرآورده های آن کسب گردد. با پرورش نیروی متخصص کارآموزده می توان به افزایش صید و پرورش ماهی و سایر آبزیان همت گماشت و با توجه به نرخ رشد جمعیت قسمت عظیمی از کمبود پروتئین را از بخش شیلات تأمین نمود. 

\"بازه
  • ناظر کیفی و فنی در صنایع شیلات
  • پژوهشگر در مؤسسات تحقیقات و اجرایی شرکت های شیلات
  • سرپرست پروژه های صید و شیلات
  • مشاوره در زمینه طراحی و ساخت فراوری محصولات شیلاتی
  • رشد و پرورش قدرت درک مفاهیم اساسی شیلات و آبزیان و زیستگاه های آبی
  • تهیه ، اجرا و نظارت طرح های پژوهشی کاربردی مربوط به شیلات و آبزیان
\"توانایی
  • تمرکز و دقت حواس
  • مسئولیت پذیری بالا
  • توانایی مدیریت و برنامه ریزی
  • توانایی کار در شرایط دشوار
  • علاقه به زیست شناسی و محیط های آبی
\"ویژگی
  • واقع گرا / عمل گرا
  • ریسک پذیر / کارآفرین
  • مدیر
  • کوشا و پیگیر
\"گرایش

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

گرایش های مقطع کارشناسی ارشد :

  • تکثیر و پرورش آبزیان
  • بوم شناسی آبزیان
  • صید و بهره برداری آبزیان
  • فرآوری محصولات شیلاتی

گرایش های مقطع دکتری:

  • تکثیر و پرورش آبزیان
  • فرآوری محصولات شیلاتی
  • صید و بهره برداری آبزیان
  • بوم شناسی آبزیان
\"طول-دوره-رشته-های-دانشگاهی\"

رشته شیلات در زیر گروه 5، رشته تجربی می باشد.

\"\"
\"\"
\"\"
\"برخی
  • دانشگاه تهران (محل تحصیل پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج)
  • دانشگاه صنعتی اصفهان
  • دانشگاه فردوسی مشهد
  • دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
  • دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء(ص) – بهبهان
  • دانشگاه گیلان – رشت (محل تحصیل دانشکده منابع طبیعی صومعه سرا)
  • دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
  • دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
  • دانشگاه خلیج فارس – بوشهر (محل تحصیل دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی در حومه برازجان)
  • دانشگاه شهرکرد
  • دانشگاه آزاد اسلامی  واحد علوم و تحقیقات
  • دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال
  • دانشگاه غیرانتفاعی علامه محدث نوری – نور
  • دانشگاه غیرانتفاعی خزر – محمود آباد
  • موسسه غیر انتفاعی رودکی – تنکابن
  • دانشگاه پیام نور استان گلستان – مرکز گرگان
  • دانشگاه پیام نور استان تهران – مرکز دماوند
  • دانشگاه پیام نور استان خوزستان – واحد ماهشهر
  • دانشگاه پیام نور استان البرز – مرکز کرج

پذیرش در دانشگاه های غیرانتفاعی و برخی از دانشگاه های سراسری ، آزاد و پیام نور بر اساس سوابق تحصیلی می باشد.

\"دروس

دروس پایه:

ریاضیات عمومی ، فیزیک عمومی ، شیمی آلی ، بیوشیمی عمومی ، آمار ، بوم شناسی عمومی ، میکروبیولوژی عمومی ، ژنتیک عمومی ، جانورشناسی ، مساحی و نقشه برداری ، فناوری کاربردی رایانه ، ریخت شناسی و رده بندی گیاهی ، شیمی عمومی

دروس تخصصی و اختیاری :

هیدروشیمی ، خاکشناسی عمومی ، مبانی سنجش از دور ، سامانه اطلاعات جغرافیایی ، شناخت منابع طبیعی ، هیدروبیولوژی عمومی ، فیزیولوژی جانوری ، زبان تخصصی ، ماهی شناسی عمومی ، هوا و اقلیم شناسی ، پویائی شناسی جمعیت و ارزیابی ذخایر آبزیان ، حقوق و قوانین منابع طبیعی ، اصول روش های صید آبزیان ، اصول فرآوری محصولات شیلاتی ، اصول تکثیر و پرورش آبزیان ، آشنایی با تأسیسات برودتی شیلاتی ، آزمایش های منابع طبیعی ، مبانی زیست شناسی سلولی و مولکولی ، لیمنولوژی ، سیستماتیک ماهی و سایر آبزیان ، اصول تغذیه آبزیان ، تکثیر و پرورش آبزیان آب شیرین ،تکثیر و پرورش آبزیان دریایی ، بوم شناسی دریا ، بهداشت و بیماری های آبزیان ، مبانی اصلاح نژاد آبزیان ، هیدروتکنیک و طراحی استخرهای پرورش آبزیان ، کنترل کیفیت فرآورده های شیلاتی ، اقیانوس شناسی ، شناسایی ابزار و ادوات صید ، کارورزی 1 ، اصول مهندسی آبزی پروری ، جیره نویسی غذای آبزیان ، اقتصاد و بازاریابی شیلات ، ارزیابی زیستی محیط های آبی ، اصول ناوبری ، تکثیر ماهیان تزئینی ، بوم شناسی و رفتارشناسی آبزیان ، بوم شناسی تالابها ، آلودگی های منابع آب ، مدیریت منابع آب ، گیاهان آبزی و …

\"مهندسی
\"فرصت

مراکز محل فعالیت غیر مستقل :

  • سازمان شیلات کشور
  • سازمان محیط زیست
  • سازمان دامپزشکی
  • سازمان منابع طبیعی
  • موسسات آموزش و پژوهشی

مراکز محل فعالیت مستقل:

  • فارغ التحصیلان این رشته  قادر خواهند بود با دایرکردن استخرهای پرورش ماهی به تولید ماهیان و آبزیان داخلی بپردازند.

سطح درآمد :

در صورت داشتن تخصص و ورود به بازار کار اقتصادی، این رشته بسیار پر در آمد است. به نحوی که پرورش آبزیان پر سودترین تولیدی در بین موجودات پرورشی به حساب می‌آید و در حال حاضر فعالیت‌هایی همچون تکثیر و پرورش میگو بازار بسیار خوبی در حوزه داخلی و صادرات خارجی به خود اختصاص داده است. سایر تخصص‌های شیلاتی همچون فرآوری محصولات شیلاتی نیز از اهمیت بالایی در حوزه اقتصاد برخوردار است که می‌تواند ارزش افزوده محصولات تولیدی را افزایش داده و از خام فروشی و صادرات محصولات جلوگیری نماید.

\"خارج
\"وضعیت

علوم و مهندسی شیلات، زمینه آکادمیک درک و مدیریت شیلات است. تأمین مواد غذایی پروتئینی مورد نیاز بدن انسان، ارزش غذایی بالا فراورده‌های پروتئینی آبزیان، وسعت حوزه‌های آبی مناسب برای پرورش آبزیان؛ ضرورت بهره‌برداری صحیح از ذخایر عظیم و گونه‌های مختلف آبزیان به منظور حفظ آنها اهمیت رشته علوم و مهندسی شیلات را می‌رساند.این رشته در بسیاری از دانشگاه های دنیا ارائه می گردد.

دانشگاه های ارائه دهنده این رشته در دنیا :

  • Hull International Fishery Institute, (HIFI), University of Hull
  • Quinny College of Natural Resources, Utah State University
  • The University of Aberdeen
  • Department of Fisheries and Wildlife, Oregon State University
  • Ocean University of China
  • Deakin University
  • The Washington State University
  • Texas A&M College of Life sciences
  • School of Fishery Sciences, Hokkaido University, Japan
\"افراد

امین کیوان: استاد رشتهٔ آبزیان و از او به عنوان پدر علم شیلات نوین ایران یاد می‌شود. امین کیوان از استادان بنیانگذار و پیشکسوت شیلات ایران بود که در گستره علوم و فنون شیلاتی، تألیفات با ارزشی در نیم قرن اخیر در داخل و خارج از ایران، از خود برجای گذاشت.

محمد بهمن : کارآفرین نمونه کشور در بخش شیلات و مخترع دستگاه حذف ذرات معلق، دستگاه پروتئین گیر و دستگاه اکسیژن ساز

\"منابع\"
  • کتاب هنرانتخاب
  • سایت “ای-استخدام”
  • سایت “مسیر ایرانی”
  • سایت “3گام”
  • کتاب معرفی رشته های سازمان سنجش
  • سایت ویکی پدیا فارسی و انگلیسی
  • سایت خبرنامه دانشجویان ایران
  • سایت گزینه 2